'Si vis pacem, para bellum' 

'Nooit meer oorlog',  dat was het overheersende gevoel bij de regeringsleiders, opiniemakers en belangrijkste maatschappelijke instituties direct na afloop van de Tweede Wereldoorlog. Deze gedachte lag ook aan de basis van het Schuman Plan[1], het plan dat zou leiden tot de vorming van de huidige Europese Unie.

Dat Schuman Plan sloeg destijds in als een bom. De essentie ervan laat zich nog het best omschrijven als een pleidooi voor 'eenheid in verscheidenheid'. Zij gaat uit van een supranationale opzet, waar voor nationale identiteiten (staten) in zoverre plaats is, op voorwaarde dat zij 'de Europese Waarden' ( het l' Europe d' Esprit) niet belemmeren en het christendom als basis voor het Europese culturele en spirituele erfgoed erkennen. In dat kader bepleit Schuman een 'grenzeloze solidariteit' tussen de aangesloten Europese landen. Tegelijkertijd besefte Schuman heel goed, dat de Europese politieke elite behoedzaam te werk zou moeten gaan om die idealen gerealiseerd te krijgen. Daarom bepleitte hij de, door de woorden van Jean Claude Juncker[2] inmiddels onsterfelijk geworden, stap-voor-stap benadering naar verdere integratie tot wat uiteindelijk een politieke Unie zou moeten worden. Een Verenigde Staten van Europa, gebaseerd op een christelijke moraal. Dat wil zeggen, letterlijk en figuurlijk uitgaande van een grenzeloze solidariteit. Maar, zoals ik zal laten zien, die solidariteit gaat maar één kant op: van Noord naar Zuid, en is mede daarom tot mislukken gedoemd.

En net zoals regio's opgaan in één natie, zou naar Schuman's oordeel, nationaal burgerschap opgaan in een 'Europees burgerschap'. Stapje voor stapje op weg naar een volledige sociale, economische én politieke integratie. Dat was het ideaal. En de economie was daarbij geen doel op zich, maar slechts een middel om tot dat doel te komen. In het deel over het mislukte monetaire experiment kom ik hier op terug.

Eenheid in verscheidenheid dus. Tussen regio's, volkeren, naties en religies, met behoud van 'Europese' waarden. Het christendom als hoeder van het Europese culturele en spirituele erfgoed. 'Alle Menschen werden Brüder', ziedaar de heilige graal van de christen-democratische moraal. Dit alles valt af te leiden uit de beroemde Schuman-Verklaring[3], die uiteindelijk op 9 mei 1950 door zes landen werd ondertekend. In alfabetische volgorde waren dat: België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en West-Duitsland.

De gedachte was, dat door de grondstoffen voor de wapenindustrie, kolen en staal, onder een gemeenschappelijke noemer van meerdere landen te brengen, de rust en vrede in het Avondland duurzaam hersteld zou kunnen worden. De ondertekening ervan door genoemde zes landen vormde het begin van het proces naar Europese federalisatie, een proces, dat tot op de dag van heden voortduurt.

(...)

We zien in de Schuman-verklaring dus een onvervalste 'template' voor de huidige Europese Unie en vooral voor de Europese Commissie, als uitvoerend orgaan; alsmede een pleidooi voor een grotere internationale rol voor supra-nationale organisaties als de VN, zoals die ook voor de EU bedoeld was.  Een opvallend aandachtspunt is de rol van Frankrijk in het geheel. Schuman beweert daar dat Frankrijk al twintig jaar probeerde om de lieve vrede met Duitsland te herstellen. Maar wie kennis neemt van de onredelijk hoge herstelbetalingen die Frankrijk eiste van Duitsland na afloop van de Eerste Wereld Oorlog, vastgelegd in het Verdrag van Versailles[1], die kan toch wel wat vraagtekens plaatsen bij die Franse vredelievendheid, waarmee het, zeker aanvankelijk, niet zo best gesteld was. Onder druk van de VS (Dawes[2] en Young[3]) hebben de Fransen weliswaar in moeten binden, maar toen was de Duitse economie al compleet verwoest. Het voert in het kader van dit boek te ver om uitgebreid in te gaan op de achtergronden van de toenmalige relatie tussen Frankrijk en de VS, de nasleep van de Eerste Wereld Oorlog, de Duitse herstelbetalingen en de opkomst van het nationaal-socialisme in Duitsland, maar zeker is dat de hyperinflatie[4] die Duitsland mede als gevolg van die herstelbetalingen meemaakte tussen 1921 en 1923, tot op de dag van heden grote invloed heeft op de Duitse politiek en de opstelling van de Bundesbank als het gaat over monetair beleid.

De verzoeningspolitiek van Schuman betekende overigens wel, dat Duitsland in 1952 de herstelbetalingen hervatte, die Hitler had gestaakt toen hij aan de macht gekomen was. De laatste herstelbetaling door Duitsland werd gedaan op 3 oktober 2010 (!). Hoe dan ook, Schuman zit hier natuurlijk namens Frankrijk politiek te bedrijven. Tussen neus en lippen door beweert hij, dat het ontbreken van die lieve vrede te wijten is aan het ontberen van een verenigd Europa: 'Frankrijk, dat sedert meer dan 20 jaar de voorvechter van een verenigd Europa is geweest, heeft steeds als voornaamste doel voor ogen gehad, de vrede te dienen. Daar Europa niet tot stand gekomen is, hebben wij de oorlog gekend.' Juist ja, aan Frankrijk heeft het dus niet gelegen...

Maar met alle respect, dit is natuurlijk een buitengewoon intelligente manier om een financieel-economisch uitermate zwak Frankrijk, met haar enorme overheidsapparaat, een belangrijker internationaal podium te verschaffen, dan het land uit hoofde van haar status in feite toekwam. Dit wordt heden ten dage nog steeds luidkeels bevestigd door de nog immer deplorabele economische toestand, waarin La Patrie zich bevindt. Wederom niets nieuws onder de zon.

'Nooit meer oorlog' zou de drogreden-slogan worden voor ruim een halve eeuw van Franse dominantie in het Europese avontuur, ofschoon er recent geluiden te horen zijn, dat de Franse hegemonie in Brussel tanende zou zijn[5]. Illustratief daarvoor was, dat de Franse minister van Financiën, Pierre Moscovici, in slaap viel bij de onderhandelingen over de 'redding' van Cyprus, afgelopen april 2013. Klaarblijkelijk doet de mening van Frankrijk niet langer terzake als het gaat om het leveren van input voor het aandragen van oplossingen voor de eurocrisis. Tijden veranderen.  Dit beeld werd recent nog eens bevestigd door uitspraken van Europese diplomaten, die om voor de hand liggende redenen liever anoniem willen blijven:

Ook Frederik Erixon van de Brusselse denktank ECIPE bevestigt dit beeld: "If you don't have your house in order, it's very difficult to influence others. This is not the sort of France we've grown used to having in the European Union."

In een artikel in het weekblad Der Spiegel van januari 2013[6] werd herinnerd aan het 50-jarig Elysee verdrag tussen Duitsland en Frankrijk. Maar van de amicaliteit waarvan sprake was tussen Merkel en Sarkozy is tussen Merkel en Hollande allerminst sprake. De mooie woorden van Hollande dat men geen vrienden 'is', maar 'wordt', ten spijt.

Dit zijn allemaal interessante recente ontwikkelingen, waarop ik bij de behandeling van de eurocrisis, nader terug zal komen, omdat ze mogelijk een nieuw licht werpen op de Frans-Duitse tegenstelling, waaraan Schuman nu juist zo graag een einde aan zei te willen maken met zijn Plan.

Hoe dan ook, de ondertekening van Schuman's 'nooit meer oorlog' Plan op 9 mei 1950 betekende het begin van een proces tot de vorming van een federaal Europa, dat tot op de dag van heden voortduurt, zoals we in het hoofdstuk hierna zullen zien. En 9 mei werd later 'de dag van Europa'.

[1] http://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Versailles

[2] http://en.wikipedia.org/wiki/Dawes_Plan

[3] http://en.wikipedia.org/wiki/Young_Plan

[4] http://www.duitslandweb.nl/naslagwerk/Geschiedenis/Weimar+Republiek_x003a_+1919-1933/Ruhrbezetting+en+hyperinflatie.html

[5] http://www.reuters.com/article/2013/04/24/us-france-eu-insight-idUSBRE93N0AA20130424

[6] http://www.spiegel.de/politik/ausland/deutschland-und-frankreich-feiern-im-bundestag-den-elysee-vertrag-a-879000.html

[1] http://nl.wikipedia.org/wiki/Schumanplan

[2] 'We beslissen iets. We brengen dat dan in en wachten enige tijd om te zien wat er gebeurt. Volgt er geen

[3] http://europa.eu/about-eu/basic-information/symbols/europe-day/schuman-declaration/index_nl.htm