Er is nog hoop voor Italië

De regering van Mario Monti begon veelbelovend. Met brede politieke steun werd een begroting aangenomen die het tekort dichtte, vooral door de belastingen te verhogen, maar ook de groei van de overheidsuitgaven werd beteugeld. De pensioenleeftijd ging omhoog, er werden plannen opgesteld om de arbeidsmarkt grondig te hervormen en corruptie te bestrijden.

Een klein half jaar later is het tempo eruit. De grootste linkse en rechtse partijen die Monti in het zadel houden, beginnen te morren. Zij zijn stemmen verloren in de laatste lokale verkiezingen en staan er niet goed voor in de peilingen. De "bezuinigingsmaatregelen" (die eigenlijk nauwelijks bezuinigingen inhouden) zijn niet populair. Veel Italianen, met name leden van de vakbonden en linkse politici, maken zich tevens zorgen over de aangekondigde arbeidsmarkthervormingen. Het komt er immers op neer dat de kosten en risico's gelijker tussen generaties en tussen werknemers en werkgevers worden verdeeld. Daar zit de gemiddelde Italiaan, veertig-plus met baanzekerheid, niet op te wachten.

Daarnaast moet er een nieuwe kieswet komen, liefst voor de parlementsverkiezingen van begin volgend jaar wanneer de regering van Monti aftreedt. Wat er voor hem in de plaats zal komen, is hoogst onzeker. Dat baart de financiële markten zorgen. Alle vooruitgang die Monti heeft geboekt, kan ongedaan worden gemaakt door het volgende kabinet, of dat nu van links of populistisch rechts komt.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de rente op Italiaanse staatsleningen weer is gaan stijgen. Investeerders zien dat Monti steeds meer moeite heeft met het doorvoeren van hervormingen die nodig zijn om Italië concurrerender te maken. Zij zien dat de premier vooral in Europa pleit voor euro-obligaties en een bankenunie en in eigen land onder vuur ligt. Zij zien Griekenland en Spanje in rook opgaan. Ik kan het onze Hannibal dan ook niet kwalijk nemen dat hij de ineenstorting van Italië voorspelt na de Griekse parlementsverkiezingen van komende zondag.

Toch ben ik iets minder pessimistisch. Italië betaalde vanmorgen 5,3 procent rente op driejarige staatsleningen. Dat is veel meer dan de 3,9 procent die het eerder betaalde, maar nog beneden de gevreesde 6 procent. De Italiaanse staat zit diep in de schulden: de overheidsschuld is evengroot als 120 procent van het bruto binnenlands product. Dat is relatief twee keer zo groot als de Nederlandse staatsschuld. Logisch dat de Italianen een hogere rente betalen, maar dat is niet het hele verhaal.

Italianen zelf hebben zich niet zo diep in de schulden gestoken. Huishoudens noch bedrijven staan er slecht voor. De concurrentiekracht van Italiaanse producenten staat onder druk, maar ze hebben nog altijd een flinke afzetmarkt in de rest van Europa. Dat verdwijnt niet van de een op de andere dag. Al is het alleen maar omdat de Grieken niet eens in staat zijn hun eigen olijfolie te exporteren...

De langetermijnhervormingen van Monti zijn hard nodig om te zorgen dat de Italiaanse economie in de toekomst de strijd met opkomende landen aankan. Op de korte termijn verkeert de reëele economie van het land echter nog niet in een evenzware crisis als de Griekse of Spaanse. De werkloosheid loopt op, de winsten slinken, winkels sluiten, dus er moet best wat gebeuren, maar gaat het land vandaag of morgen plots failliet? Ik betwijfel het.

Foto: Europese Raad