Er is een enorme markt voor luchtkastelen, deel 2

"De media spelen een buitengewoon bedenkelijke rol. De macht en invloed van de televisie en de geschreven pers zijn nog steeds erg groot. Maar het grote probleem hierbij is, dat de Nederlandse burger niet goed geïnformeerd wordt. Althans, zéér eenzijdig. Om een voorbeeld te noemen: het geldscheppingsproces. Geen journalist of programmamaker die eens een keer duidelijk uitlegt aan de burger hoe dat systeem nu werkelijk in elkaar steekt. Als men het echte verhaal zou horen, dan denk ik dat er heel anders over de banken en de a-sociale rol die zij vervullen, zou worden gedacht. Banken kunnen nu de geldhoeveelheid in theorie tot in het oneindige vergroten. Maar dat is 'waarde' creëren uit het niets en het staat haaks op een gezonde economie. Banken creëren met hun kredietverlening bovendien onverantwoorde bubbels. Eerst de internetbubbel, toen de huizenbubbel en nu zijn ze, onder aanvoering van Goldman Sachs, bezig met het creëren van een schaliegas bubbel. Als we geframed blijven in het paradigma van het 'schaarste-denken', dan zal er niets veranderen."

- Maar zonder krediet staat de economie toch stil?

"Het gaat erom dat krediet wordt verleend als daar een reële waarde tegenover staat. Nu wordt geld uit niets gecreëerd, louter en alleen omdat de bankenjongens er wat aan willen verdienen en wordt het overmatig geïnvesteerd in zaken die niet bijdragen aan een betere samenleving. Beter in de zin van effectiever. Begrijp me niet verkeerd, natuurlijk hebben we ondernemers nodig, mensen die innovatief durven te zijn, die hun nek uitsteken, die willen investeren. Juist. Maar we hebben ondernemers nodig, als ik het zo mag zeggen, 'met het hart op de goede plaats'. Mensen die niet louter worden gedreven door hebzucht, maar die een scherp oog hebben voor onze leefomgeving, voor een goede zorg, voor een kwalitatief goede voeding, voor een verantwoord energieverbruik. Dát soort ondernemers hebben we nodig en die zijn er veel en veel te weinig."

- Wat verstaat u dan onder 'goed'? Dat is toch buitengewoon relatief?

"Goed is, wat bijdraagt aan het algemeen belang. Dat is ook het verschil met het communisme. Alhoewel, de heer Jelle Brandt Corstius heeft tijdens diens Moskouse periode verschillende mensen gesproken daar, die aangaven, dat ze onder het communistische bewind over meer dan voldoende middelen beschikten. Die waren positief over de Sovjettijd. Maar nogmaals, ik ben geen voorstander van een communistisch systeem, laat dat duidelijk zijn, want ik zou niet willen dat anderen voor mij gaan bepalen wat en hoeveel ik mag bezitten. Ik bedoel te zeggen, het is inherent aan de menselijke natuur om steeds maar meer te willen. Mensen zouden zich eens dienen af te vragen of dat allemaal wel zo vanzelfsprekend is. In mijn ogen is dat niet zo. We zouden veel beter na moeten denken of de ratrace waar we allemaal aan meedoen wel zo belangrijk is."

- Kunt u dat verder toelichten?

"Als de mens zijn attitude niet gaat veranderen dan leidt dat op den duur tot grote geweldsconflicten en daardoor waardevermindering. Dat hebben we immers al vaker meegemaakt in de geschiedenis. Het is een proces van het leren ontdekken van onze eigen verantwoordelijkheden. Op welke wijze kunnen we bijdragen aan die betere samenleving, waar ik het eerder over had? Neem nu de Nederlandse economie. Dat is gewoon een consumpttie economie. Wat als die consumptie wegvalt? Wat blijft er dan van onze economie over?

- U bent dus voor het herstellen van een maak-industrie in Nederland?

"Ja, absoluut. Dat is de basis. Een maak-industrie, gebaseerd op innovatie. Op productontwikkeling. Maar wat zien we nu? Als er al wat ontwikkeld wordt in Nederland, dan brengen de bedrijven de productie elders onder. In lage lonen landen. Ik zal je een anecdote vertellen van een discussie die ik had met een jonge Chinees. Ik wees hem op de vaak mensonterende toestanden in de Chinese productie fabrieken. Niet alleen de absurd lage lonen en lange werktijden, maar ook de erbarmelijk slechte werkomstandigheden. Maar die jongen werd kwaad. Hij begreep niet, waarom Europa importheffingen oplegde aan Chinese producten, immers, het ging er toch om dat er tegen de laagste prijs geproduceerd kon worden? Die jongen had een totaal andere leef- en denkwereld. Wij verstonden elkaar niet. Letterlijk en figuurlijk niet. 

"Dat moge zo zijn, maar dat mag ons er niet van weerhouden, zoals ik al aan het begin van dit gesprek aangaf, om terug te gaan naar een veel kleinere schaal. Veel meer regionaal en locaal. Die hele globalisering vind ik maar niets, omdat de drijvende kracht erachter het behalen van winst op korte termijn is. Die notie van een 'Global Village' klinkt misschien wel leuk, maar is louter virtueel. Er is een enorme markt voor luchtkastelen."

- Pardon?

"Bij wijze van spreken dan hè? Het gaat erom dat er veel tijd en geld wordt gestopt in het praten over verbeteringen, maar dat de daden achterblijven. Slechts weinigen maken het concreet. Er zitten bijvoorbeeld vaak veel teveel schakels in een productieketen, die geen enkele waarde toevoegen. Dat werkt inefficiënt en onnodig kostenverhogend. Nu is er iemand, die het 'Equal Opportunity Model' heeft ontwikkeld. Toepassing van dit model zou tot gevolg kunnen hebben dat allerlei belangrijke producten en diensten veel goedkoper zouden kunnen worden, bijvoorbeeld de stichtingskosten van woningen zouden kunnen dalen. Ik moet echter nog zien wie dit model in de praktijk gaat toepassen. Aan gebrek aan geld kan het in elk geval niet liggen, want vergis je niet, Nederland is nog steeds schathemeltje rijk. Onze pensioenfondsen beheren een vermogen van ruim 1,2 biljoen euro's, onze spaarders bezitten voor ruim 450 miljard aan spaargeld. Als dat geld op de juiste manier aangewend zou worden was er van een crisis helemaal geen sprake. Maar het probleem is, dat er niet sociaal doelmatig wordt geïnvesteerd."

- Zo simpel is het toch allemaal niet? Zijn er bijvoorbeeld wel genoeg banen beschikbaar?

"Ik ben ervan overtuigd, dat als we genoemde gelden op een juiste manier aanwenden om de Nederlandse economie te herstructureren, dat er voldoende banen gecreëerd kunnen worden. Maar we moeten dan wel de moed hebben om te durven investeren in eigen land en niet de productie zo snel mogelijk te verplaatsen naar landen als China of India, omdat de lonen daar zo goedkoop zijn. Daarmee bewijzen we onszelf geen dienst, maar ook de Chinese of Indiase arbeider niet, die voor een appel-en-een-ei in vaak hele slechte werkomstandigheden zijn arbeid moet verrichten.  Nogmaals, als we de wil hebben om echt te investeren in innovatie en de productie gewoon in eigen beheer houden, dan zijn er zat banen. Voor iedereen.

- Een mooie hoopvolle afsluiting, dank u voor dit gesprek.