Een derde Amsterdamse universiteit?

Amerikaanse topuniversiteiten willen nieuwe academie in Amsterdam opzetten.

Columbia, MIT, Duke en Stanford willen een topuniversiteit opzetten in Nederland, in Amsterdam maar liefst. Tegen de tijd dat die er komt - als die er komt - zal het de tweede universiteit in Amsterdam zijn. De UvA en de VU zullen namelijk in de nabije toekomst samengaan en meer dan vijftigduizend studenten accomoderen. Past geheel in het overheidsmantra van kleinere, meer decentrale onderwijsinstellingen en de menselijke maat. Oh, wacht. 

Hoe dan ook, de grote jongens uit de VS denken dat er ruimte is voor een topinstituut. Er zijn immense voordelen aan een dergelijke universiteit: de belangrijkste is dat Nederlandse universiteiten zullen moeten concurreren. En denkt u niet dat de staf van onze universiteiten daarvoor te lui is; de Amerikaanse nieuwkomer is veeleer een signaal aan het ministerie van Onderwijs. 'Als jullie zo doorgaan met snijden, uitknijpen en van elke universiteit InHolland willen maken, vegen we jullie van de kaart'. Daarenboven zal een Amerikaanse universiteit ook op Amerikaanse wijze georganiseerd worden. Studenten moeten misschien wel zelf betalen voor hun opleiding. En daar ben ik een groot voorstander van, daar er dan door studenten meer kwaliteit van de universiteit geëist kan worden.

Maar er is tenminste een kolossaal nadeel: de nieuwkomer zal een commerciële universiteit zijn. Trots wordt er nu gesproken over de partners uit de wereld van het grootkapitaal. Shell, Exxon, Vodafone, Heineken, Philips the lot. Maar hoe goed is dat? De nieuwe universiteit zal vrijwel geheel draaien op geld uit de zogenaamde derde geldstroom, de private sector. Dat is prima zolang het om belangeloos krediet van bijvoorbeeld weldoeners gaat, maar het wordt anders als dit de universiteit reduceert tot een handig verdienmodel. 

Universiteiten draaien om het vinden en aanleren van nieuwe kennis. Echter, doordat het bedrijfsleven betaalt, bepaalt het ook wat we onderzoeken en, sterker nog, wat kennis is. Kennis is uiteindelijk slechts dat wat bruikbaar en rendabel is. En dat is niet alleen slecht nieuws voor de hoogleraar Oud-Grieks die werkt aan een nieuwe vertaling van Polybios, die filosoof die uitlegt wat er mis is met patenten of de logicus die een veelvoud aan logische operatoren tot slechts een enkele heeft weten te reduceren. Het is een probleem voor alle academici, alfa, bèta of gamma, die in meer of mindere mate fundamenteel werk verrichten. Dus ook de fundamentele wis- of natuurkundige heeft the devil's own job om uit te leggen waarom zijn onderzoek nut heeft en hoe het te gelde gemaakt kan worden. De astronomie moet vrezen voor zijn bestaansrecht en ook Einstein was met zijn gekke fundamentele natuurkunde nooit aan de bak gekomen. Stof tot nadenken, commercieel interessant of niet.