Duitsland wordt steeds provincialer
Nederland is zo met zichzelf bezig, dat amper wordt opgemerkt dat onze buurlanden dat ook zijn. Duitsland bijvoorbeeld, waarmee Nederland zijn (economisch) lot verbonden heeft via Europa en de euro, en waaraan onze vorstin deze week een vierdaags staatsbezoek bracht, gaat helemaal een eigen weg. Nergens ter wereld is zo emotioneel op de kernramp in Japan gereageerd als in Duitsland, waar de bondsregering van Angela Merkel meteen een aantal oudere kerncentrales liet stilleggen. Op dat punt staat Duitsland helemaal alleen, en daarover schreef ik gisteren een stuk in de Volkskrant, waarin de alleingang van Merkel wordt vergeleken met een eerdere alleingang van haar voorganger Gerhard Schröder, die verzet aantekende tegen de Amerikaanse invasieplannen voor Irak. Die laatste alleingang was mijns inziens ernstiger, omdat Schröder vanuit de Duitse onderbuik handelde, doelbewust stemming maakte tegen Amerika en George W. Bush, en ermee doorging toen hij zijn eerste doelstelling (herverkiezing tot bondskanselier) al bereikt had. Erger, in 2003 kreeg Duitsland zelfs steun van Frankrijk en Rusland, waardoor de Duitsers zelfs konden denken dat ze niet meer alleen stonden en ook nog 'het gelijk' aan hun zijde hadden (terwijl het toch echt de bondsregering was die toen unilateraal opereerde, en niet Bush, die nog lang geprobeerd heeft de VN-route te bewandelen, met alle krampachtigheden vandien). Tegenwoordig staat oud-kanselier Schröder op de loonlijst van Gazprom, gezien de alternatieve Duitse energiepolitiek die de afhankelijkheid van Rusland voorlopig slechts groter kan maken een extra saillante zaak.
Bij Merkel zie ik een andere intuïtie. Volgens mij trapt zij op de rem omdat ze het even niet meer weet. Zij kan niet meer op de bekende experts vertrouwen, omdat hun risico-analyses gefaald hebben bij de financiële crisis, die Finanzmacht Duitsland ernstig heeft geraakt, veel ernstiger dan vaak wordt toegegeven (Duitse banken durven bijvoorbeeld nog geen serieuze stresstest aan), en bij de kernenergie. Zo'n ongeluk als in Japan zou volgens de risicomanagers maar één keer in de zoveel duizend jaar voorkomen, maar in Duitsland wordt er steeds aan herinnerd dat we sinds Harrisburg (1979), Tsjernobyl (1986) en Fukusjima (2011) nu al drie van zulke 'melt downs' hebben gehad. Merkel is geen politieke stuntman zoals Schröder, maar een behoedzame opererende natuurwetenschapper die met iets teveel tegenstrijdigheden op hetzelfde moment wordt geconfronteerd. Dan is het geen onderbuikpolitiek, maar een kwestie van gezond verstand om even een denkpauze te verordenen.
Het is natuurlijk de vraag of het daarbij blijft, want de omslag in Duitsland wat betreft de kernenergie is bijna totaal. Alle partijen, ook de CDU, willen nu een Atomausstieg, en veel Duitsers schijnen te denken dat hun land juist op het gebied van alternatieve energie leidend in de wereld kan worden. Duitsers zijn een grondig volk, maar ze lopen soms ook met hun hoofd in de wolken. Dat zal niet meevallen, want buurland Frankrijk haalt tachtig procent van zijn stroom uit kernenergie en gaat daar echt niet mee ophouden. Sterker, zelfs Nederland denkt over nieuwe kerncentrales na, tot lichte verwondering van de (conservatieve) Frankfurter Allgemeine Zeitung. Langzaam maar zeker komen de Duitsers weer bij zinnen, en ik denk dan ook dat er nog heel wat water door de Rijn moet stromen voor het tot zo'n volledige Atomausstieg komt. Maar Nederland doet er goed aan toch beter op te letten wat er in Duitsland voor discussies worden gevoerd. Die gaan een hele andere kant op dan in de rest van Europa. Naarmate Duitsland provincialer wordt en meer op zichzelf gericht is, wordt het moeilijker om Europa nog te leiden. En in de westerse wereld is Duitsland al helemaal een buitenbeentje waarin het 'de groten' slechts kan volgen.
