De Schipholterreur

Zo is daar bijvoorbeeld de (onvermijdelijke) vraag waarom er met een drukke lijnvlucht van Malaysia Airlines die ook op een KLM-ticket stond boven oorlogsgebied werd gevlogen. Een keuze die gemakkelijk te vermijden was. Zouden de (nietsvermoedende) passagiers per internet hebben ingecheckt als ze die vluchtroute vooraf hadden gekend? Natuurlijk, andere gereputeerde vliegmaatschappijen als Lufthansa en Austrian Airlines deden het ook. Boven de tien kilometer gold de overtocht boven Donetsk als veilig. Maar KLM-personeel overnachtte al niet in Tel Aviv, omdat de enkele Hamas-raket uit Gaza die in de buurt van Ben Gurion Airport wist te komen te gevaarlijk werd geacht. De oorlog in het grensgebied tussen Rusland en Oekraïne, waar in de dagen voor de rampvlucht met MH-17 al diverse Oekraïense vliegtuigen naar beneden waren gehaald, was blijkbaar minder riskant. Dat is op z'n minst een groteske onderschatting van het conflict dat daar plaatsvindt (en ook na de vliegramp doorgaat; zie de neergehaalde straaljagers van gisteren). Alsof de burgerluchtvaart heilig is en wel gevrijwaard zal blijven, en militaire vliegtuigen niet. Het lijkt me duidelijk dat de KLM en de Nederlandse luchtvaartautoriteiten zich op akelige claims en jarenlange rechtszaken kunnen gaan voorbereiden.

Dat de rampvlucht op Schiphol begon, was vorige week al te zien. Voor de camera's las de president-directeur van Schiphol een korte verklaring voor, waarin niets werd meegedeeld. Het grote aantal Nederlandse slachtoffers werd nog volkomen in het duister gehouden, de eerste berichten (van een reisorganisatie) spraken van mogelijk een twintigtal Nederlanders aan boord (op een vlucht uit Amsterdam). De president-directeur, Jos Nijhuis, zal commercieel een kei zijn, maar hij las zijn verklaring in vreselijk slecht Engels voor en klonk als een verplicht nummer. Wat ook aan de grote stress zal hebben gelegen. Enige onbeholpenheid kan op zo'n moment geschoktheid en medeleven uitdrukken, maar er sprak niks persoonlijks uit, hoewel Schiphol toch rampbestendige professionals in huis moet hebben die binnen een uur met iets beters kunnen komen. Maar Nijhuis, een manager die duidelijk niet voor vliegrampen is aangesteld, mocht zich vooral niet verspreken. Ook omdat er grote commerciële belangen op het spel staan.

Ik behoor niet tot degenen die dan automatisch foei roepen. Het is duidelijk dat Schiphol voor Nederland en de regio Amsterdam een enorm economisch belang vertegenwoordigt, op het gebied van werkgelegenheid en ook als 'hub' in het internationale vliegverkeer. En Nederlanders weten het te waarderen. Geen volk is zo reislustig als het onze, wat ook uit de rampvlucht blijkt. Veel landgenoten gingen op vakantie, naar reisbestemmingen in Azië, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. En passagiers die voor de volgende vlucht naar Kuala Lumpur hadden geboekt, zegden hun reis niet af. Begrijpelijk, zou ik ook niet hebben gedaan. Nog zo'n ramp, dat gebeurt niet nog een keer. Het laat zien hoe vertrouwd we zijn met het vliegverkeer, dat voor moderne kosmopolitische Nederlanders een natuurrecht is. Opgesloten zitten in eigen land en daar op vakantie gaan, dat willen we niet. En als we toch voor vliegen kiezen, dan maakt het niet veel uit hoe ver het is. Al is er op Schiphol ook veel (zaken)verkeer dat uit het nabije buitenland komt of daar naartoe gaat.

Zelf ben ik niet zo'n vliegliefhebber. Het eindeloze gewacht, alle veiligheidsmaatregelen, de vertragingen, de vreselijke drukte met populair volk, de krapte in het vliegtuig zelf; zo comfortabel is dat vliegen niet. Op Schiphol is bovendien elk plekje uitgebaat. Alles is er duur en op een uniforme manier vercommercialiseerd, wat mij gek genoeg minder hindert bij prijsvechters als Ryan Air, dat juist op kleine vliegvelden vliegt, naar minder drukke bestemmingen als Girona, Bari of Ancona. Maar Schiphol is groot en wordt alleen maar groter. Er zijn nu vijf start- en landingsbanen, die een enorm ruimtebeslag leggen op ons dichtbevolkte land. Gaan we daarmee door? Of is de Schipholterreur zo groot geworden dat we er niet meer aan kunnen ontsnappen?

Schipholterreur, jazeker. Elke ochtend word ik al voor zeven uur wakker van binnenkomende en opstijgende vliegtuigen, hoewel ik in een dichtbevolkt deel van Amsterdam woon dat er allang stond voordat Schiphol aan zijn megagroei begon. Vroeger had ik daar niet zo'n last van, ik sliep er blijkbaar doorheen. Eén vliegtuig is ook niet zo erg. Maar de wetenschap dat er over twee minuten weer een komt, en daarna nog een, en dan weer een, maakt je machteloos en soms helemaal gek. Tegen geluidsoverlast is niets te doen, het dringt altijd door, ook als het misschien niet zo luid is, maar wel hoorbaar en dus aanwezig. Voor de vorm bezoek ik weleens een klachtensite. Maar het blijft bij registratie, en soms een uitleg dat de aanvliegroutes te maken hebben met de windrichting en milieumaatregelen tegen (jazeker!) geluidsoverlast. Klagen tegen Schiphol helpt niet, de luchthaven is te machtig en er zijn te veel belangen mee gemoeid. Daarbij wordt er doorgevlogen onder elk weertype, ook bij stormen zoals afgelopen herfst, toen er in Amsterdam doden vielen vanwege de omgewaaide bomen. Met ongelofelijk lawaai hingen er toen binnenkomende vliegtuigen boven mijn huis. Je kon ze bijna beetpakken en een separatistische rebel uit een of andere deelraad had ze met pijl en boog uit de lucht geschoten. Het is wachten tot er een vliegtuig op een woonwijk neerstort, wat in 1992 met een El Al-toestel op de Bijlmer al eens is gebeurd. En dan is Amsterdam niet eens oorlogsgebied.

Waarmee we weer terug zijn bij de vliegramp van afgelopen week en de vraag wie daarvoor verantwoordelijk is. Daar gaan we ons nog jaren mee bezighouden. Maar ik zou het niet erg vinden als dat paal en perk zou stellen aan de almacht van Schiphol en tot een vermindering van het vliegverkeer zou leiden, vooral boven mijn woonplaats. Want in tegenstelling tot al die vakantievierende medelanders, zit ik meestal thuis.