De 'komt-wel-goed'-roepers over Saudi-Arabië en Iran zijn veel te vroeg met hun rooskleurige blik

Amper vier dagen geleden executeerde Saudi-Arabië een shiïtische geestelijke, en sindsdien is het hommeles tussen dat land en Iran. Enkele Nederlandse commentatoren doen hun uiterste best dit zoveel mogelijk te bagatelliseren. Ten onrechte.

Sinds de executie van sheikh Nimh door Saudi-Arabië, leeft dat land in diepe onmin met Iran. Overheidspropaganda gaat over en weer, waarin de twee machtsfactoren uit het Midden-Oosten elkaar beschuldigen van barbaarse taferelen, het samenwerken met Joden en het heimelijk steunen van ISIS.

Maar het blijft niet bij de luidsprekers van de religieuze leiders van beide landen: woedende Iraniërs bestormden de Arabische ambassade, en Saudi-Arabië schortte daarop de diplomatieke betrekkingen met Iran op. Dat laatste betekent nu dat Iranese moslims niet meer kunnen reizen naar Saudi-Arabië; alle handel en vluchten tussen beide landen zijn geschrapt. En dat kan om religieuze redenen flinke problemen opleveren, want meedoen aan de Hajj - de jaarlijkse pelgrimstocht - is daarmee voor Iraniërs onmogelijk geworden; zij kunnen immers geen visa meer krijgen, en komen het snikhete Arabische schiereiland dus niet meer op.

Wereldleiders zien het tafereel met lede ogen aan, want het toch al instabiele Midden-Oosten kan er eigenlijk niet nóg een groot conflict bij hebben. Maar in Nederland rust iedereen op z'n lauweren en wuiven in een artikel van NU.nl vooraanstaande 'kenners' alle onrust bij voorbaat al weg. Oorlog voeren? Meh, dat zal wel niet hoor:

Maar ook arabist Jan-Jaap de Ruiter zit het allemaal wel loslopen:

Ga maar rustig weer slapen, niks aan de hand! Aldus de twee zogenaamd deskundige commentatoren, die er blindelings vanuitgaan dat er geen escalatie zal plaatsvinden, en Iran en Saoedi-Arabië hoe dan ook nooit tot een handgemeen zullen komen. Kortom: beide heren gaan er dus vanuit dat zowel Riyad als Teheran de hoofden koel kunnen houden. De Ruiter en Colijn zien in de ayatollahs en het Saudische koningshuis rationele actoren, die vrij van emotie en alleen op uiterst berekende wijze zullen reageren.

Maar let wel: het was religie (de soennitische Arabieren die een shiïtische geestelijke om het leven brachten) waardoor deze stand-off nu ineens veranderde in een zwaarbeladen geopolitiek dispuut. Wat we weten van godsdienst - en zeker van de fundamentalistische vormen van de islam die worden aangehangen door het Saudische koningshuis en de Iraanse ayatollahs - is dat ratio het bij hen doorgaans verliest van islamitische dadendrang. In navolging van wat de profeet Mohammed leert, moet je met 'ketters' immers keihard afrekenen! Iran en Saudi-Arabië zijn niet alleen rivalen in de strijd om regionale hegemonie, maar hangen ook allebei een andere versie van de islam aan. Het enige punt waarin ze daar elkaar vinden, is de extremistische en fundamentalistische wijze waarop de twee hun respectievelijke stroming invulling geven.

Je kan er dus niet simpelweg van op aan dat Iran en Saudi-Arabië zullen doen wat het meest profijtelijk of het minst schadelijk voor hen is, vanwege die levensgevaarlijke religieuze factor. Voor beide landen geldt: het zijn maniakken die in een uiterst geval best bereid zijn een martelaar te worden voor hun geloof.

Juist daarom zouden de Jan-Jaap de Ruiters van deze wereld er goed aan doen deze diplomatieke rel tussen de twee titanen van het Midden-Oosten meteen af te schrijven als een opgeblazen akkefietje. Het waren niet alleen geopolitieke belangen, maar ook religie dat Iran en Saudi-Arabië tot dit punt bracht. Ga er niet zomaar vanuit dat het verstand het altijd van de religieuze emotie wint.

Want ja, Saudi-Arabië en Iran zijn grote spelers, met grote belangen - zowel politiek als economisch - en zullen niet snel alles op het spel zetten. Maar in de kern worden beide staten bestierd door godsdienstige gekken. Er is dus altijd een kans dat zij iets absurds of onberekenbaars gaan doen.