De Euro Obligatie als ultiem redmiddel voor de eurocrisis?

De laatste tijd hoort men weer vaker de roep om uitgifte van euro obligaties. Dat zou hét instrument zijn om de huidige eurocrisis te bezweren. Maar is dat ook zo? Wat betekenen die obligaties eigenlijk? In eerdere stukken heb ik er al meermaals op gewezen, dat de huidige eurocrisis vooral politieke oorzaken heeft. Dat het een vlucht naar voren was om de munt in te voeren voor een samenraapsel van landen, wier economieën, fiscaliteiten en nationale sentimenten in hoge mate van elkaar verschilden. Velen, waaronder toonaangevende economen, hebben destijds gewaarschuwd tegen die vlucht naar voren, maar de politiek wilde niet luisteren. En nog altijd niet. De euro was zogezegd noodzakelijk om oorlog te voorkomen tussen de gezworen aartsvijanden Frankrijk en Duitsland. Het zou vrede en welvaart brengen voor iedereen.

Ja, dat hebben we gezien. In Portugal blazen verarmde burgers geldautomaten op, vinden gewapende overvallen plaats op supermarkten en tankstations en de overheid schrapt subsidie na subsidie. Is dát de welvaart die de EU voor ogen had?

Intussen keutelt Brussel inmiddels 2 jaar aan om de onvermijdelijke Griekse exit uit de muntunie te realiseren, waarbij in ruime mate belastinggeld aangewend is geworden om de posities van de private sector (lees: vooral de Franse banken) af te bouwen en veilig te stellen. Eurotop na eurotop werd noodzakelijk geacht om de buitenwacht toch vooral de indruk te geven, dat de Europese Unie toch enorm haar best deed om het zwarte schaap van de 'familie' te redden. Maar er is slechts tijd gekocht, met úw centen, om de vermogenspositie van de banken zoveel mogelijk te redden.

Inmiddels zijn de meeste Zuid-Europese regeringsleiders vervangen (Portugal, Griekenland, Italië en Spanje, Frankrijk zal wel volgen in april komend jaar), maar Barroso en kompanen zetelen nog altijd in het Brussels politbureau.

En nu heeft Barroso zijn speeltje, de euro obligatie, weer van stal gehaald. De euro obligatie, de redder in nood. Woensdag 23 november komt Brussel met een nieuw rapport. De Financial Times wist alvast inzage te krijgen in de inhoud. Om nogmaals te onderstrepen hoezeer deze crisis een politieke crisis is beveel ik van harte dat artikel aan.

Ik citeer de openingsalinea uit het artikel, de rest kunt u, indien gewenst zelf lezen:

De volledige vervanging van nationale obligaties naar ‘euro-obligaties’ is één van de drie opties die in het rapport worden voorgesteld. Er wordt tussen neus en lippen door wel op gewezen, dat de introductie ervan grote wijzigingen aan het Verdrag van de Europese Unie vergt en dat daarvoor jaren zouden nodig zijn. Maar we hebben gezien, dat als de nood aan de man komt in Brussel, verdragen er niet toe doen. De 'no bail out' clausule uit het Verdrag van Maastricht werd simpelweg overboord gezet, het verbod tot opkoop van corrupte staats obligaties door de ECB eveneens. Maar de koers is uitgezet: een verstrengeling van de Europese schuldenberg, waaruit geen ontsnapping meer mogelijk is. Ook het ESM Treaty wijst regelrecht naar die 'oplossing'.

Maar natuurlijk! Voor Brussel is het uitgeven van euro obligaties het enige middel om het vege politieke lijf te redden. De totale verstrengeling van de Europese schuldenberg maakt iedereen verantwoordelijk. En dus niemand. Maar...het stoppen van de uitgifte van nationale staatsobligaties om die te vervangen door 'euro obligaties' heeft een aantal vervelende consequenties. Ik kom daar zodadelijk op terug.

De uitgifte van euro obligaties betekent dat landen uit de eurozone (op dit moment 28 als we Kroatië al als volwaardig lid mogen meerekenen) pro rate parte hun deel geld storten in een euro zone pool, die dan de obligatie uitgeeft. Voor NL is dat op dit moment 5,7%. Dus van elke euro obligatie die Brussel uitgeeft betaalt Nederland minimaal 5,7% mee. Op die manier worden de schulden van alle eurolanden met elkaar vervlochten. Tot Sint Juttemis, want zomaar uittreden is niet mogelijk.

Dit betekent dus, dat Nederland mede verantwoordelijk wordt voor de schuldenberg aan de Egeïsche zee, Rome en Lissabon, om een paar dwarsstraten te noemen. Maar is dat wel in ons belang?

Bovendien betekenen euro obligaties dat de kredietwaardigheid van ons land, nu nog triple A, omlaag gaat. Immers, de markten beoordelen nu het risico van rente betaling en aflossing over de gehele eurozone. Een verlaging van onze kredietwaardigheids status van triple A naar AA kost ons land op jaarsbasis, bij de huidige staatsschuld van 400 miljard, ongeveer 8 miljard aan extra rentekosten. Elk jaar opnieuw.

Maar dan zijn we er nog niet. De verwachting is, dat de Zuid-Europese regio een zeer zware economische recessie staat te wachten. Met sterk oplopende begrotingstekorten en een nóg hogere werkloosheid dan nu als gevolg. Dit heeft uiteraard consequenties. Eén van de consequenties is, dat die landen een hogere rente moeten betalen, die doorweegt in de rente op de uit te geven euro obligaties.

Een andere, nog vervelender, consequentie is, dat het zeer twijfelachtig is, dat bepaalde landen (Griekenland, Portugal, Italië, om er een paar te noemen) wel in staat zullen zijn om hún deel van de euro obligatie te voldoen. In dat geval zullen de andere landen (lees: NL en Duitsland) dat deel -tijdelijk- dienen over te nemen. Tijdelijk ? In theorie ja. Maar kent u het gezegde: van een kale kip valt niet te plukken ? Het zal dus maar afgewacht moeten worden of dat geld ooit zal worden teruggestort. Het plan van euro obligaties is een obligaat plan, dat leidt tot een eeuwigdurende kasstroom van Noord naar Zuid. Dat is ook precies wat Brussel wil, zie ook het ESM Verdrag, dat rond de Kerst behandeld zal worden in de respectievelijke parlementen van de eurozone. Het gaat hier niet om bijzaken, maar om de soevereiniteit van de lidstaten. Een wezenlijke kwestie. Zie ook dit artikel.

Ik ben dan ook van mening, dat over een zo zwaar wegende kwestie de representatieve democratie onvoldoende gekwalificeerd is om hier een oordeel over te vellen, en dat hierover derhalve een heuse volksraadpleging noodzakelijk is.

Maar niet alleen binnen de muntunie landen wordt gemord. Ook landen van de eurozone beginnen nu de gevolgen te ondervinden van de weifelende houding van Brussel. Premier Cameron van Engeland bijvoorbeeld eist een snelle oplossing van de schuldencrisis. Hij heeft makkelijk praten, want draagt zelf geen pondje bij.

Uk ligt in bed met US: aanzetten die geldpers. Een typisch Keyniaanse oplossing, waarvan men zich kan afvragen of dit de juiste manier is om de huidige crisis te lijf te gaan. Het kwaad is geschied in de afgelopen decennia, waar ongebreidelde roofbouw (lees: staatsschuldverhoging ) is gepleegd op toendertijd in de kern gezonde economieën. Ook ons land treft blaam, maar dankzij onze aardgasinkomsten konden we er nog mee wegkomen.

Nu zit de hele eurozone voor het dilemma: echt bezuinigen op de quartiare sector (het omvangrijke ambtenaren apparaat) kost banen en geld en levert pas op termijn gunstige begrotingseffecten op versus investeren in infra structuur, innovatie en stimuleringsmaatregelen voor de werkende middenklasse en ondernemers om de economie weer aan de praat te krijgen. Dat had men natuurlijk veel eerder moeten doen. Maar toen hoorden we Brussel natuurlijk niet.

Alle eurolanden hebben nu de taak om hun begrotingstekort omlaag te brengen. Van Athene tot Parijs en van Rome tot Londen is dit hét probleem van de eurozone, want door de gestegen rentes op de kapitaalmarkten dreigen de tekorten boven de afgesproken BBP ratio op te lopen. Maar wie gaat dat betalen zoete lieve Gerritje ? Alle landen, geen enkele uitgezonderd, proberen nu hun burgers lastenverzwaring als bezuiniging te verkopen. Ons worden daarmee knollen voor citroenen verkocht.

Bezuinigen betekent uitgaven verminderen, niet lasten verhogen. Lasten, die de toch al uitgeholde koopkracht van de midden inkomens, de motor van elke economie, verder aantasten.

Dan terug naar Cameron. Deze moraalridder trekt wel een erg grote broek aan. Hij betaalt geen cent mee aan de redding van zijn Europese 'familieleden', dat zouden wij ook niet moeten doen, maar eist vervolgens wel dat de muntunie leden ervoor zorgen dat het probleem voor alle eurozone landen wordt opgelost. Ja, zo praten over andermans geld is typisch iets voor socialisten.

En de voorgestelde oplossingen: aanzetten geldpers door de ECB en, als kers op de taart, de uitgifte van 'euro obligaties' zouden soelaas moeten bieden? Het leidt tot het slechtste van twee werelden: een gierende inflatie gecombineerd met een negatieve economische groei.

Stagflatie dus.

De onderlinge verschillen tussen de eurozone landen zijn op talloze terreinen enorm groot. Wie alleen al kijkt naar de Europese pensioenproblematiek ziet enorme verschillen in pensioengerechtigde leeftijd en pensioengrondslagen (leeswaardig in dit verband is dit stuk). Hiernaast zijn er enorm grote verschillen in belastingheffing. Niet alleen in de fiscale systemen, maar ook in de fiscale grondslagen. Niet alleen inkomsten-, vermogens- of vennootschapsbelasting, maar ook in de BTW. De verschillen in sociale premiedruk, kosten en organisatie van de gezondheidszorg, de fiscaliteit omtrent 'wonen', de voorwaarden met betrekking tot arbeid en recht zijn dermate verschillend binnen de eurozone, dat zelfs een poging tot harmonisatie daarvan generaties gaat duren. Maar intussen staat wel de tent in de fik.

Zwak punt voor m.n. Griekenland en Portugal blijft echter hun structurele trage economische groei, zelfs na devaluatie. Dat is tezamen met de hoge jeugdwerkloosheid in Spanje en de weinig innovatieve economie in Italië een belangrijk struikelblok voor herstel. Maar dat is in elk ander scenario ook zo.

Als men kijkt naar wat er de afgelopen 10 jaar, na de invoering van de euro in de eurozone, is gebeurd, dan kan men constateren, dat de lidstaten, met name die van de Zuid-Europese regio, het niet al te nauw hebben genomen met hun begrotingsdiscipline en overheidsfinanciën. Sterker nog, bepaalde landen (Griekenland, Italië) zijn vanwege politieke redenen de euro in gerommeld. Dat was een betreurenswaardig politiek besluit.

Dit betreurenswaardige politieke besluit werd ook nog eens gevolgd door een ongecontroleerde en ongebreidelde toename van de schulden van die lidstaten, die dankzij diezelfde eurozone toegang hadden tot relatief goedkoop geld. Immers: de financiële markten werd een veel rooskleuriger plaatje voorgespiegeld door de politiek, dan in werkelijkheid het geval was. Diezelfde politiek heeft de ontsporing hiervan én de consumptieve aanwending ervan door Zuid-Europese lidstaten NIET waargenomen. Tot het te laat was.

De politiek heeft dus op meerdere fronten gefaald. Ernstig gefaald. En nóg probeert die politiek zichzelf het primaat toe te kennen over de economische werkelijkheid, en probeert men door middel van de uitgifte van euro obligaties en het aanzetten van de geldpers haar positie te redden. Als er één les uit deze crisis getrokken zou moeten worden, dan is het, dat de politieke vlucht naar voren tot nu toe slechts verliezers heeft opgeleverd. Voorwaar geen verworvenheden om trots op te zijn.

Wordt het wellicht niet eens tijd om de democratische legitimatie van de Brusselse ambtenarij ter discussie te stellen ? Laat ons Parlement dan om te beginnen dat dwaze ESM Verdrag en die dwaze euro obligatie fantasie wegstemmen.

Het onderzoek dat de partij van Wilders, de Partij voor de Vrijheid, heeft laten instellen naar de kosten van herinvoering van de gulden en tegelijkertijd laten onderzoeken of een 'neuro' zinvol kan zijn, lijkt mij dan ook niet onverstandig. De belastingbetaler van dit land heeft recht op transparantie. Iets, dat nu ver te zoeken is.