Eurocrisis - De Berlusconi-factor

Gisteren gaf Berlusconi zijn opvolger Monti al een eerste schot voor de boeg:

Het moment had voor Monti weinig minder gelukkig gekozen kunnen zijn. Als gastheer van de bekonkeltop met Duitsland, Spanje en Frankrijk, die de kleinere EU-landen volgende week in Brussel een pasklare oplossing wil voorschotelen, had Monti wel iets anders aan zijn hoofd dan zich uitgebreid te verdedigen tegen venijnige aanvallen van voorganger Berlusconi. Dat Berlusconi´s aanvallen zoals gewoonlijk goed aansloten bij de sentimenten van de gemiddelde Italiaan, maakt de situatie voor de zonder kiezersmandaat regerende Monti nog een stuk minder aangenaam.

Hoe serieus moet Berlusconi nog genomen worden? Zijn aftreden werd min of meer afgedwongen door de andere EU-leiders, die gebruik maakten van zijn verzwakte parlementaire positie als gevolg van onenigheid binnen zijn coalitie. Ressentiment is Berlusconi niet vreemd, wat ook beslist als argument voor een politiek van negeren van zijn aanval zal worden opgevoerd. Ook zal de vraag of hij langzamerhand niet ietwat seniel blijkt te gaan worden, op tafel worden gelegd. Maar het belangrijkste argument tegen de terugkeer van Berlusconi is waarschijnlijk ook de reden dat hij het mogelijk toch proberen gaat:

Processen
Maandag werd er weer eens 3 jaar cel tegen de oud-premier geeist. Het is niet voor het eerst, maar wel voor het eerst is dat hij in een situatie zit waarin hij weinig perspectief heeft om via een officiële baan aan een veroordeling te ontsnappen. Zijn gehele politieke loopbaan is doorspekt me opzij geschoven veroordelingen, uitgestelde processen en specifieke wetgeving die zijn veroordeling onmogelijk maken moest. Berlusconi is vriendelijk gezegd een grote schavuit, die door veel van zijn landgenoten als een soort RobinHood-rolmodel wordt gezien. Treurig maar waar.

Echter, een terugkeer als premier zou Silvio B.opnieuw gelegenheid bieden de rechtsgang te frustreren, nu een vlucht naar Tunesië of het Tripolis van de Ghadaffi´s, zoals zijn eertijdse persoonlijke vriend ex-premier Bettino Craxi in 1994 deed, na de Libische Revolutie vorig jaar niet langer mogelijk is. Hierdoor zit Berlusconi dringend verlegen om een nieuwe list. En de wijze waarop de Eurocrisis zich heeft ontwikkeld biedt hem een uitgelezen kans.

Veel Italianen werden vaak nostalgisch over Berlusconi, als hij eenmaal uit het centrum van de macht verwijderd was. Het is een spel dat de afgelopen twintig jaar herhaaldelijk is opgevoerd. Berlusconi heeft een paar maanden de tijd gehad om met zijn vroegere bondgenoten Bossi en Fini de banden opnieuw aan te halen. Umberto Bossi is na de beroerte die hem trof niet in staat zelf nog een andere rol dan achter de schermen te spelen, en dat hij Berlusconi van haver tot gort kent maakt dat een serieuze gelijkheid om nog enige invloed voor de Léga Nord te behouden. Voor Gianfrancesco Fini geldt, dat hij ondanks zijn persoonlijke afkeer van Berlusconi´s levensstijl met behulp van Silvio B. Italiaans rechts op termijn zou kunnen hervormen tot een beschaafd conservatief blok. Deze heren zullen er onderling wel uitkomen.

Gezond economisch argument
Het argument dat Berlusconi nu op tafel legt: dat Duitsland de euro zou moeten verlaten, is economisch gezond. Het belangrijkste euvel van de eurozone is de ongelijke economische kracht van de lidstaten. Duitsland ligt zover voor op de andere Europese economieën (de Nederlandse inbegrepen), dat er maar twee keuzes zijn: Duitsland verlaat de euro (vermoedelijk samen met NL, Finland en Oostenrijk), of het land zal tot in lengte van jaren blijven betalen voor de rest van de EU. Andere smaken zijn er niet. Het meest opmerkelijke aan Berlusconi´s uitspraak is dat zij wordt gedaan door een (potentiële) leider van één van de PIIGS.

De Eurocraten zullen er net zo´n schande over spreken als over wat met Griekenland zou kunnen gebeuren als het land de Eurozone gedag zou zeggen. Een Berlusconi-campagne langs deze lijn is een van hun ergste nachtmerries. Een ander liedje kennen ze natuurlijk ook niet, en zolang ze kunnen zullen ze dit type uitspraken van Berlusconi negeren. Of Monti daartoe de ruimte heeft, staat echter nog te bezien. Heeft Berlusconi de mogelijkheden om daadwerkelijk een rentree te maken als Italiaans premier? Heel waarschijnlijk wel.

Nieuwe verkiezingen in Italie?
De technocraat Monti heeft nogal de oren laten hangen (hij moest ook wel) naar de eisen van de EU, in ieder geval in de ogen van veel Italianen. Ook door het ontbreken van een democratische legitimatie is premier Monti´s positie politiek buitengewoon zwak. Deel van de electorale basis van Berlusconi is altijd een zekere mate van nationalisme geweest, en vooral het anti-EU sentiment is - zoals in heel Europa -  in Italië in opmars. In het Italiaanse parlement hebben Berlusconi en zijn bondgenoten nog steeds een meerderheid, zodat hij in staat is op elk gewenst moment Monti tot aftreden te bewegen en nieuwe verkiezingen af te dwingen, ook indien dat het land in chaos zou storten door de dan ongetwijfeld sterk oplaaiende Eurocrisis. Maar zijn campagne zou daardoor juist extra vaart kunnen krijgen. Berlusconi is een voldoende egoïstisch opportunist om deze kaart te spelen als het hem beter uitkomt. En die kans is niet gering.

Monti mocht gisteravond bij de afsluitende persconferentie dan wel uitspreken:the euro is irreversible - maar met opnieuw beperkte resultaten begint deze bezweringsformule lachwekkend te worden. Niet in het minst, doordat hij een paar dagen vóór deze ´top´ nog vol pathos had uitgeroepen, dat de redding van de euro binnen een week (28 juni is de Eurotop in Brussel) moet worden beklonken.

Hoezeer Silvio Berlusconi ook een clown is, het is wel een nar die in Italië de spreekwoordelijke macht achter de troon vertegenwoordigt. Als mensen zoals hij beginnen bij andere regeringen impopulaire, maar verstandige, meningen te verkondigen, wordt het tijd je vingers na te tellen. Berlusconi´s belangen lijken komende maanden parallel te zullen lopen met de anti-eurokrachten in Italië, en dat is een explosief recept.

Mij volgen op Twitter?