EU wil bankenunie zónder Verdragswijziging
Afgelopen maandag en dinsdag vergaderden de Europese ministers van Financiën (Ecofin) onder andere over de beoogde bankenunie, ter voorbereiding op de Europese top volgende week donderdag en vrijdag.
Na afloop van die vergadering bracht eurocommissaris Barnier (van Interne Markt) een persbericht naar buiten, waarin de belangrijkste conclusies werden samengevat. Deze komen er kortgezegd op neer dat de banken die dreigen om te vallen niet in 2018, maar al in 2016 zichzelf van de ondergang dienen te redden. Maar nergens wordt gewag gemaakt, of een bankenunie überhaupt wel kan zónder dat er een wijziging van het Verdrag van Lissabon nodig is. Die verdragswijziging wil men niet, dus beweegt men zich in onnavolgbare juridische bochten om haar te omzeilen. Welkom in de Europese Unie anno 21e eeuw.
Op zich lijken de plannen op papier heel fraai: de belastingbetaler zou worden ontzien bij de ontmanteling van banken. Niet pas in 2018, maar al in 2016. Maar dit is boerebedrog, zoals ook de Duitse jurist prof. Markus Kerber terecht hier op DDS opmerkte. Markus Kerber:
"Helemaal niet. De bankenunie is publieke misleiding. Zij zorgt ervoor dat banken direct uit het ESM noodfonds geherkapitaliseerd kunnen worden. Daardoor zien kredietverstrekkers af van zware hervormingsvoorwaarden voor het crisisland. De adressaat van mogelijke voorwaarden is in ieder geval de begunstigde bank. Maar geen macht op aarde kan dergelijke voorwaarden bij een noodlijdende bank afdwingen. Terwijl failliete staten ooit weer gezond worden, is dat bij failliete banken niet het geval. Het gevaar bestaat dat de belastingbetaler, uit wiens zak het noodfonds ESM wordt gefinancierd, nóg meer geld zal moeten ophoesten."
Volgens Nijenrode professor René Tissen is er een Mega-bank in de maak, waarbij het ESM zelfs over een banklicentie zou gaan beschikken. Tissen:
"Zodra in Duitsland de grote coalitie tussen CDU/CSU en de SPD tot stand is gekomen de verwachting is midden december 2013- en vooropgesteld dat Wolfgang Schaüble inderdaad weer Minister van Financiën wordt, is het aannemelijk dat het ESM ( waaronder het EFSF) een banklicentie krijgt. Daarna is de weg vrij voor de introductie van euro-obligaties.(...)
Zodra deze obligaties van lange tot zeer lange looptijden worden voorzien en van lage tot zeer lage rentes, heeft Europa daadwerkelijk de ontsnappingsroute gevonden voor wat nu nog wordt gezien als een overmatige en onhoudbare staatsschuldenlast. In dat geval hoeft Europa niet te gokken op inflatie of zelfs hyperinflatie. De ESM bank tovert schulden gewoon weg en zorgt er ook nog eens voor dat de andere Europese systeembanken sterker dan ooit uit de crisis komen."
Navraag bij het ministerie van Financiën, vanmiddag, leerde echter, dat het ESM niet over een banklicentie beschikt en die ook niet zal krijgen. Dat strookt in elk geval met wat Merkel steeds geroepen heeft, maar wie gelooft de woorden van de eurocraten heden ten dage nog? Tissen zou dus best weleens gelijk kunnen krijgen, zeker met de SPD in de regering.
Temeer, daar die 'verzekering' dat de belastingbetaler de rekening niet gepresenteerd zal krijgen tamelijk zacht is. Uiteindelijk, als junior bondholders, aandeelhouders, de nationale bank van het land waarin de bank gevestigd is, niet in staat blijken te zijn om de bank 'in de lucht' te houden, dan zal toch aanspraak moeten worden gedaan op Europees belastinggeld. Dat wil zeggen, het belastinggeld van de Duitsers, de Oostenrijkers, de Finnen, de Luxemburgers, en ja, ook van ons. Voornoemde Markus Kerber verwoordde dit als volgt:
"De zogenaamde 'verzekering' dat allereerst aandeelhouders en schuldeisers aansprakelijk zullen worden, is slechts een belofte. Of deze belofte waarheid wordt, hangt af van de politieke wil. Een gerechtshof of andere instituties die op de naleving van de aansprakelijkheidsbeloften kunnen toezien, zijn er niet op Europees niveau."
Met andere woorden: we worden blij gemaakt met een dode mus. Echter niet volgens eurocommissaris Barnier. Hij jubelde na afloop van de vergadering:
Dit is een 'fundamentele stap'. Het massaal redden van banken met publiek geld en de gevolgen hiervan voor de belastingbetaler zullen 'eindelijk' tot het verleden behoren."
Dat lijkt mij een zeer voorbarige conclusie. De EU moet het verder nog eens worden over het zogenoemde afwikkelingsfonds voor banken. Zie ook de brief die de minister aan de Kamer stuurde hierover. Daarover buigen de ministers van Financiën zich volgende week. Hiervan is bekend dat gedurende een periode van tien jaar de gezamenlijke Europese banken een 'stroppenpot' dienen te vormen van zo'n 55 miljard euro om zwakke banken bij te staan. Ik schreef al eerder dat ook dit boerebedrog is, omdat dat bedrag een druppel op een gloeiende plaat is. Alleen al tussen 1 oktober 2008 en 31 december 2011 werd er voor ruim 1615 miljard euro overheidsgeld besteed om zieke banken overeind te houden. Volgens Brussel ging het in die periode in Nederland om 95,16 miljard. Bovendien wordt de rekening natuurlijk uiteindelijk altijd neergelegd bij de belastingbetaler, al was het maar via (verhoogde) banktarieven.
En ook ten aanzien van de derde pijler van de bankenunie, het Europese depositogarantiestelsel, is er allerminst reden tot juichen. Afgelopen woensdag ging het Europees Parlement en de Raad accoord met de zogenaamde 'bail in' richtlijnen:
Parliament and Council Presidency negotiators reached a political agreement Wednesday on the draft bank recovery and resolution directive, the first step towards setting up an EU system to deal with struggling banks. This directive will introduce the bail-in principle by January 2016, thereby ensuring that taxpayers will not be first in line to pay for bank failures.
Juist. Ook hier weer sussende, positieve, geruststellende woorden. Europarlementariër Gunnar Hokmark verklaarde:
"We now have a strong bail-in system which sends a clear message that bank shareholders and creditors will be the ones to bear the losses on rainy days, not taxpayers. At the same time we also established clear rules to deal with the most exceptional cases, in which overall financial stability is in danger."
Kleinere depositohouders (tot 100.000) zouden in elk geval gevrijwaard blijven. Hoe waarschijnlijk is dat? Het 'bail in principe' gaat al in nadat een bank 8 procent van haar activa kwijt is. Met de huidige activa-waarderingen wordt dat een slagveld. In elk geval voor obligatie- en aandeelhouders, maar ook voor (kleinere) spaarders, dat kan welhaast niet anders. Er zit nog veel teveel lucht in de Europese systeembank balansen. Nederland en Duitsland hebben er daarom voor gepleit dat elk individueel land diens eigen banken redt. Middels een 'nationaal resolutiefonds'. Over één Europa gesproken. Maar het zal na de komende top blijken of, en zo ja, onder welke aanvullende bepalingen dit voorstel erdoor komt. Het zou zomaar kunnen dat een meerderheid van landen het toch zo weet te draaien, dat uiteindelijk ook de Nederlandse en Duitse belastingbetaler opdraait voor de gatenkaas elders in de familie.
Dit brengt me tot slot van deze column op een ander heikel punt: de vermogenseisen die aan banken gesteld moeten worden. Er is in de vaste Kamercommissie Financiën eindeloos gediscussieerd over een verhoging van drie naar vier procent eigen vermogen dat een bank minimaal moet hebben. Terwijl uit onderzoek van Admati en Hellwig duidelijk bleek dat een hoger Eigen Vermogen van een bank het risico voor de staat verlaagt en de kans op ongewenst gedrag van banken verkleint (risico's worden beter geinternaliseerd). Dus hoe meer EV, hoe lager de risico opslag en hoe goedkoper kapitaal wordt. Dat klinkt vrij logisch. Maar ook hierover zijn de meningen sterk verdeeld, zelfs onder professionele, gespecialiseerde economen.En dan heb ik het nog niet eens gehad over de stresstesten die komend jaar zullen plaatsvinden onder de grootste 130 Europese systeembanken. Joost mag weten wat we daar gaan aantreffen.
Kortom, men tast volkomen in het duister over de werkelijke financiële positie van de banken, de vooruitzichten en de risico's die de belastingbetaler loopt. Er zal een oplossing moeten komen voor de geweldige schuldenberg die opgebouwd is, dat is zeker; het is ook waar dat de plannen van Dijsselbloem een minder grote blanco cheque zijn dan voorheen, maar ik ben er allerminst gerust op -zeker zolang de eenheidsmunt gehandhaafd blijft zonder monetaire devaluatiemogelijkheid en een landenspecifiek rentebeleid- dat zowel de kleine spaarder als de belastingbetaler buiten schot blijven.
Klik hier voor een overzicht van mijn columns en volg mij hier op Twitter.
