80-20. Hoe politici zijn losgezongen van hun kiezers

In verkiezingstijd leken de keuzes zo helder. Stem PvdA om Nederland te behoeden voor wat genoemd werd een 'rechts rotbeleid'. Of stem VVD om het rode gevaar uit het Torentje te houden, de waarschuwing betrof met name de PvdA. En tot verbijstering van de strategische kiezer werd zijn stemgedrag de dag na de verkiezingen uitgelegd alsof hij opdracht gegeven zou hebben dat VVD en PvdA samen een coalitie zouden moeten vormen, als enige mogelijkheid.

En toen die combinatie nog een onvoorzien gebrek aan politieke dekking in de Eerste Kamer opleverde, werd er nog een aanvullende coalitie uit het ongerijmde gevormd, tussen CU, SGP enerzijds en D66 anderzijds, om de andere coalitie van water en vuur in het zadel te houden. Als de Eerste Kamer ooit gepolitiseerd is, is het met het Herfstakkoord. Met dit akkoord leverde net iets meer dan de helft van de Eerste kamer de facto het recht van vrije afwegingen.

Deze politieke koers wordt volgens opiniepeilingen door 80% van de kiezers als averechts bestempeld. Op hoofdlijnen. Maar de zorgen van de 80% die het niet vertrouwt richten zich ook op specifieke thema’s als arbeidsmigratie.

De vrije toegang van arbeidsmigranten vanuit Bulgarije en Roemenië tot de Nederlandse arbeidsmarkt vanaf 1 januari 2014 baart heel veel Nederlanders grote zorgen. De grote problemen die kunnen voortvloeien uit de ongelijke economische situatie in de verschillende EU landen in relatie tot arbeidsmigratie zijn niet langer onder het kleed te vegen. Op dit moment ligt het minimumloon in Bulgarije op €159,- per maand en in Roemenië op € 179,- per maand. Ter vergelijking : het minimumloon in Nederland bedraagt €1.478,- per maand.

Het ligt voor de hand dat grote groepen Bulgaarse en Roemeense arbeiders hun geluk zullen beproeven op de Nederlandse arbeidsmarkt, waar op dit moment al een nijpend tekort aan banen is.

Veel arbeiders uit Roemenië en Bulgarije zullen in Nederland geen baan kunnen vinden tegen het Nederlandse minimumloon, waarbij het gevaar aanwezig is dat ze zich zullen vestigen als schijnzelfstandigen die zichzelf tegen een uiterst laag uurtarief aanbieden. Tussen 2007 en 2010 startten al 12.600 arbeidsmigranten uit Bulgarije en Roemenië een bedrijf in Nederland. FNV Bondgenoten en de arbeidsinspectie stelden begin dit jaar vast dat er Hongaarse chauffeurs op Nederlandse vrachtwagens rijden voor €1,65 per uur. Een vorm van uitbuiting die niet alleen de buitenlandse chauffeur ernstig dupeert, maar ook zorgt voor ernstige verschraling van de arbeidsvoorwaarden voor Nederlandse chauffeurs.

Veel vrachtwagenchauffeurs overnachten nu al op de parkeerplaatsen bij tankstations onder mensonterende omstandigheden. Net zoals Portugese wegwerkers onder zeer schrijnende omstandigheden werken aan de aanleg van Nederlandse snelwegen tegen uiterst beroerde arbeidsvoorwaarden.

Verwachtte het CPB in 2004 nog dat het maximumaantal Poolse arbeidsmigranten maximaal 15.000 zou bedragen, inmiddels is dat aantal gegroeid tot meer dan 200.000, waarbij het aanbod van deugdelijke huisvesting de vraag niet kan bijhouden. Vakantieparken worden op veel plaatsen overwegend semi-permanent bewoond door Poolse werknemers die veelal een aanzienlijk deel van hun salaris moeten afstaan aan hun werkgever voor huisvesting en vervoer. Hierdoor kan het wettelijk mimimumloon, voor zover sprake is van een reguliere arbeidsrelatie, ernstig onder druk komen.

Sommigen noemen het toelaten van buitenlandse werknemers vanuit nieuwe EU lidstaten 'solidair'. De praktijk leert in veel gevallen het tegendeel. Vaak is sprake van ernstige uitbuiting en bovendien ernstige verschraling van de voorwaarden in bestaande Nederlandse arbeidscontracten.

Als vertegenwoordiger van de Partij voor de Dieren ben ik een groot voorstander van internationale samenwerking en ook van hulp aan minder ontwikkelde landen. Als enige politieke partij in Nederland bepleit de Partij voor de Dieren een budget voor ontwikkelingssamenwerking van 1 procent van het BNP. Maar solidariteit mag niet verward worden met ongelimiteerde toetreding van arbeidsmigranten en de daaruit voortvloeiende uitbuiting en verstoring van de arbeidsmarkt. De Europese afspraken daarover zijn onvoldoende doordacht en behoeven dringend bijstelling.

Het kabinet maakt zich grote zorgen over deze ontwikkeling, maar Lodewijk Asscher (PvdA), de minister van Sociale zaken en Werkgelegenheid, beperkt zich vooralsnog tot het afkondigen van Code Oranje die vooral uit toekomstmuziek en indekking lijkt te bestaan. "Misschien worden het er wel veel meer dan de rekenmeesters verwachten."

De drie weken die ons nog resten voor het slot van de deur gaat zullen door het kabinet benut moeten worden om ingrijpende maatregelen te treffen om problemen op de arbeidsmarkt, op de woningmarkt en het uitbuiten van arbeidskrachten serieus te voorkomen.

Minister Asscher spreekt op 9 december met zijn Europese collega’s over de dreigende situatie die 3 weken later zal ontstaan.

Regeren zal in omstandigheden als deze weer iets van een vooruitziende blik moeten inhouden.

Marianne Thieme is fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren in de Tweede Kamer