Column Anton van Schijndel (FVD): Er was lang gewaarschuwd voor destabiliserende werking uitbreiding NAVO. Toch ging men door

Vanaf Jeltsin hebben de Russen zich er tegen gekeerd. In een geruchtmakend stuk in de Volkskrant (1997) betoogde toenmalig VVD-leider Frits Bolkestein dat het vergroten van de NAVO de stabiliteit in West-Europa zal verkleinen.

De Sovjet-Unie had de Koude Oorlog verloren. Je moet er dan voor waken de ingestorte grootmacht slecht te behandelen. Bolkestein: “Vooral het verlies van de Oekraïne, waar de oorsprong van Rusland ligt, doet pijn”.

Ook zwaargewichten zoals George Kennan (architect van de ‘containment’-strategie tegen de Sovjet-Unie) en James Matlock (VS ambassadeur in Moskou van 1987 tot 1991) waarschuwden voor de destabiliserende gevolgen van het uitbreiden van de NAVO.

Dat was echter aan dovemansoren gericht. Na Polen kwamen de Baltische landen aan de beurt. Dat die drie landjes militair onverdedigbaar waren maakte niet uit, en evenmin dat ze aanzienlijke Russische minderheden hadden. Vervolgens traden Hongarije en Roemenië toe. Zonder echte noodzaak want tussen Rusland en de Balkan ligt een grote bufferstaat, de Oekraïne.

Vreemd. Zo werd de bijstandsverplichting van artikel 5 van het NAVO-verdrag uitgehold. Hoe meer landen toetreden, hoe dunner de veiligheidsgarantie van de Verenigde Staten wordt, toch?

Als klap op de vuurpijl besloot de NAVO in 2008 dat ook Oekraïne en Georgië op termijn lid konden worden. Een ‘spannend’ besluit, want daarmee werden legitieme veiligheidsbelangen van Rusland geweld aangedaan.

Rusland is een grootmacht op het Europese toneel. Het beschikt over een nucleair arsenaal en goed geoefende strijdkrachten. Met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid zal Oekraïne de nu aan de gang zijnde aanval niet kunnen weerstaan. Economische sancties van het Westen zullen blijken niet te werken. Nu al voorzienbaar is dat het Rusland verder in de armen van China zal drijven. Een hecht Sino-Russisch pact is voor het Westen een formidabele tegenstander.

In Westerse landen ziet men het conflict nu vooral door een volkenrechtelijke bril. Elk land is vrij en soeverein te kiezen bij welk bondgenootschap het zich aansluit. En er is veel psychische duiding: Poetin slaat wild om zich heen want de man heeft het zicht op de realiteit verloren.

Maar Poetin is nog steeds een geslepen machtspoliticus – hij wil niet de geschiedenis ingaan als de leider die Oekraïne definitief verloor aan de NAVO. De juridische (of moralistische) bril bevestigt enkel dat we in het Westen hebben verleerd te denken in termen van machtsverhoudingen. Er zijn een paar grootmachten en die hebben een speciale positie in de wereldorde. Zo is het voor Rusland onduldbaar een 2.000 kilometer lange landgrens met een lidstaat van de NAVO te delen. Eindeloos herhalen dat de NAVO een defensief bondgenootschap is, betekent voor de Russen niets.

De oorlog in Oekraïne zal enorm veel menselijk lijden veroorzaken. Maar het hoeft niet per se uit te monden in het bij Rusland inlijven van Oekraïne. Denkbaar is dat een staakt het vuren kan worden overeengekomen.

In onderhandelingen tussen beide landen ligt het voor de hand dat Oekraïne een neutrale status accepteert, zoals Finland die sinds de Tweede Wereldoorlog heeft. Voor West-Europa zou dat de beste uitkomst zijn.