D66 was altijd voor directe democratie. De macht bij de kiezer. De oervader van D66, Hans van Mierlo, trok met dat punt volle zalen.
D66 is ook erg voor Europa, maar helaas: directe democratie en Europa verdragen zich niet zo goed met elkaar. De burger vertrouwt Europa niet en stemt tegen als het erop aan komt. Daarom is D66 niet meer zo happig op referenda zeker als het om Europa gaat. Het referendum over de Europese grondwet in 2005 was voor D66 de eye opener.
Die grondwet was voor de overgrote meerderheid van de Nederlanders een gruwel. Misschien moet ik mezelf nog maar eens citeren. In 2005 schreef ik in het economenblad ESB:
Zwalkend en verwarrend, dat zijn misschien wel de belangrijkste eigenschappen van de EU grondwet. Soms wordt in een grondwetsartikel gesuggereerd dat een beleidsprobleem op Europees niveau wordt opgelost, maar dat wordt dan weer in andere artikelen ongedaan gemaakt. Soms worden oplossingen waarvan al bekend is dat ze niet werken, zoals die van het stabiliteitspact, alleen maar nog meer onbruikbaar gemaakt. Kortom, dit is niet zoals de grondwet van de VS een geschrift waar de Europese burger 200 jaar mee vooruit kan. De EU grondwet kan nog geen vijf jaar mee. Deze grondwet is geen grondwet.
Kortweg, met de EU-grondwet kon je alle kanten op en ga je in feite nergens heen. Dat laatste moet ik nu nuanceren: met de EU-grondwet (weggestemd door de bevolking maar gewoon vrijwel omgezet in het Verdrag van Lissabon) ga je richting chaos en afbraak in de EU.
D66-prominent en toenmalig minister van economische zaken Laurens Jan Brinkhorst dacht er indertijd heel anders over. Dat was natuurlijk zijn goed recht, al was zijn steun voor de EU-grondwet gebaseerd op een soort onderbuikgevoel. Hij dacht dat Europa niet zou kunnen overleven zonder die grondwet. Beroemd is zijn uitspraak dat het licht uit zou gaan als de Europese grondwet zou worden verworpen. Het licht bleef uiteraard branden, nadat de grondwet was verworpen. Bij Brinkhorst zelf is er helaas geen licht opgegaan. Hij denkt nog steeds dat het onderbuikgevoel niet bij hem, maar bij het volk zat. Hij zei afgelopen week het volgende in De Volkskrant:
Wanneer de buitenlandse politiek in beeld komt, wordt het moeilijk. Dat hebben we gezien bij het referendum van 2005 over de Europese grondwet. Als burgers niet goed worden voorgelicht, maar je alleen maar dikke documenten produceert, krijgen ze geen duidelijk beeld van waarover het gaat. Dan krijg je geen oordeel op feiten, maar gaan onderbuikgevoelens een rol spelen.
Wat Brinkhorst wil zeggen: het volk is te dom om iets te vinden over Europese onderwerpen. Laat dat maar aan ons over. Wij, leden van de politieke elite, wij hebben geen last van onderbuikgevoelens. Is dat een uitspraak van een wat vergeetachtige oud-politicus die zijn eigen onderbuikgevoelens is vergeten? Beslist niet. Het is D66, ten voeten uit. D66 wil geen enkel referendum over essentiële Europese besluiten. Zo wilde D66, bij monde van de beslist niet oude D66-politicus Wouter Koolmees, geen referendum over het EU-noodfonds. Dat noodfonds is een onding, omdat het landen als het ware uitnodigt om in nood te komen. Bovendien was het fonds in strijd met het oorspronkelijke stabiliteitspact, het verdrag over nationaal begrotingsbeleid in de EU. Binnenkort komt daar de bankenunie bij. Dat is een instituut dat (typisch Europees) te veel wil en te weinig doet om te voorkomen dat banken omvallen. De bankenunie zal riskant gedrag van bankiers niet uitbannen en het primaire betalingsverkeer niet afdoende beschermen. Die bankenunie is dus bij voorbaat al een dood paard, waarvoor Wouter Koolmees, uit naam van D66, de oude idealen van de dode oervader van D66, Hans van Mierlo, verkwanselt: er komt geen referendum over de bankenunie.
