Interview Pieter Omtzigt (CDA): “De ECB koopt nu meer op dan de centrale bank van de Sovjet-Unie!”

De komende weken zullen de koppen van de lijsttrekkers nog vaak genoeg voorbij komen. Maar we moeten ook niet vergeten dat we een hele Tweede Kamer kiezen, en niet alleen de aanstaande fractievoorzitters. Daarom gaat De Dagelijkse Standaard het gesprek aan met CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, bijgenaamd ‘de terriër van de Tweede Kamer’. Hij voert het woord namens zijn partij in enkele belangrijke commissies, waaronder Buitenlandse Zaken en financiën.

Eén van de onderwerpen in uw portefeuille is Turkije. Momenteel bereiken ons niet al te plezierige berichten vanuit dat land: Erdogan is flink op weg met zijn grondwetshervorming om hemzelf meer macht te geven. Moet Nederland dat met lede ogen aanzien, of is er iets wat we kunnen doen?

“Turkije is nog steeds een kandidaat-lidstaat van de EU. In het kader daarvan krijgt Turkije toetredingsgelden. Het CDA is er al een tijdlang voorstander van om betaling van dat volledige bedrag stop te zetten, omdat een afspraak is gemaakt “more for more, and less for less”. Dat betekent dat als het goed gaat met de hervormingen en Turkije vooruitgang boekt op weg naar een democratische rechtsstaat, kunnen ze meer geld krijgen. Als het de andere kant opgaat, wordt het minder geld. Nu gaat het iedere maand de andere kant op, en zou toch echt besloten moeten worden om dat geld te minderen.

Om wat meer informatie te geven: ik ben gaan opzoeken waar die toetredingsgelden voor bedoeld zijn. Jaarlijks wordt er €23 miljoen euro overgemaakt aan het Turkse gevangeniswezen. Na de coup hebben we natuurlijk allemaal die filmpjes gezien dat er gemarteld wordt en mensen er bebloed uitkwamen. Tientallen andere politici en ik hebben na de coup toen tegen het Europees Comité voor de Preventie van Foltering gezegd dat ze snel naar Turkije moesten, want zij hebben als enigen in Europa toestemming om op elk moment elke gevangenis te bekijken. Vier weken na de coup zijn zij gaan kijken naar gevangenissen in drie Turkse steden. Daarna hebben ze een rapport geschreven, maar dat is nog altijd geheim. Ik heb eurocommissaris Hahn toen gevraagd of zij dat rapport hadden gezien, want dat mag je wel verwachten aangezien de EU maandelijks €2 miljoen betaalt op basis van die rapportages van het Comité, maar het antwoord was nee.

Als je dát al niet kan eisen van de Turken, dat je stopt met betalen tenzij je dat soort rapportages mag inzien, wanneer doe je dan nog wel wat?”

Vanwaar die laffe houding tegen Turkije? Waarom gebeurt er niet wat u wilt en wordt u tegengewerkt?

“Dat wordt tegengewerkt omdat er een deal over vluchtelingen gesloten is. Men is bang dat als die opgezegd wordt er weer een grote stroom vluchtelingen richting Europa komt. Eigenlijk heeft men in ruil daarvoor, hoewel misschien niet officieel, min of meer beloofd van andere zaken geen issue meer te maken. Men heeft dossiers aan elkaar verknoopt.”

Moet de vluchtelingendeal dan worden opgezegd?

“De vluchtelingendeal had nooit in de huidige vorm mogen bestaan. Als wij zeggen dat we opvang in de regio belangrijk vinden en Turkije vangt drie miljoen vluchtelingen op – wat een substantieel hoger aantal is dan waar ook in Europa – dan is het ook niet onredelijk dat de Europese Unie bijdraagt aan het opvangen van die vluchtelingen daar.

Wat wel raar is, is dat Turkije daar veel beter benut als geopolitiek instrument benut dan andere landen die ook grote aantallen vluchtelingen opvangen, zoals Jordanië en Libanon.

De manier waarop het vormgegeven is leidt er dus toe dat we te weinig maatregelen nemen tegenover een snel afglijden van de Turkse staat richting een autocratie.”

Alhoewel we het nog niet met zekerheid kunnen zeggen zou de Griekse eurocrisis wel eens terug van weggeweest kunnen zijn. Als het CDA aan het roer van dit kabinet had gestaan – en niet VVD en PvdA, was het dan nooit zover gekomen?

“Dan was het nooit zover gekomen, aangezien het CDA in 2000 tegen de toetreding van Griekenland tot de eurozone gestemd heeft. Dat even voor de helderheid.

Wij zijn namelijk een partij die altijd voor Europese integratie geweest is, maar wel aan de hand van regels. En welke rariteit heeft zich de afgelopen decennia voorgedaan in Nederland? Of je was voor Europese integratie en dan vond je alles goed wat er besloten werd, of je was er tegen en dan stemde je overal tegen. Wij zijn echt de enigen geweest die op cruciale momenten gezegd hebben dat we er alleen voor zijn als iedereen zich aan de regels houdt.

Bij de invoering van de euro was het immers al duidelijk dat Griekenland niet geschikt was voor toetreding. Net zoals wij tegen de toetreding van Roemenië en Bulgarije tot de EU gestemd hebben, en ook daar hebben wij achteraf helaas gelijk in gekregen.

Tot slot hebben we deze kabinetsperiode tegen het kandidaat-lidmaatschapschap van Albanië gestemd, omdat het land gewoon niet voldoet aan de criteria om kandidaat-lid te worden.

De conclusie is dat als je in Europa in plaats van de regels naleeft elke dag nieuwe regels bedenkt, je altijd achter de feiten zal blijven aanlopen. Dat is met Griekenland dus ook gebeurd. Als men gewoon de regels had nageleefd, dan had dat laatste steunpakket van augustus 2015 helemaal niet gehoeven.

Het verbaast me dus ook niet dat de Grieken nu misschien opnieuw voor een steunpakket komen aankloppen.”

Wat is uw inschatting? Het IMF is momenteel ernstig af aan het vragen of ze zich niet moeten gaan terugtrekken als geldlener aan Griekenland. Verwacht u dat het wel los loopt, of komt er een nieuwe escalatie aan?

“Als het IMF zich terugtrekt dan verwacht ik een escalatie.”

Voor de verkiezingen nog?

“Laat ik het zo zeggen: voor de Grieken zijn de Nederlandse verkiezingen niet de belangrijkste datum.”

Eén van de politieke dossiers die u tot uw speerpunten gemaakt heeft, zijn pensioenen. Gaat het goed, met de Nederlandse pensioenen?

“Op maandag 13 februari hebben we een debat gehad over beleid van de Europese Centrale Bank omtrent pensioenen. De Bank hanteert nu een rente van 0%, wat gewoon leidt tot een uitholling van het Nederlandse pensioenstelsel.

Volgens de nota, die wij met het CDA hebben ingediend, is het zo dat het ECB-beleid van massale opkoop van staatsobligaties leidt tot lage rente, en die lage rente leidt tot grote problemen met pensioenfondsen. Inclusief kortingen.

Wij denken daarnaast dat het beleid bijzonder risicovol is voor de eurozone als geheel. €2500 miljard opkopen aan obligaties – dat is zo’n €6000 per inwoner van de eurozone – betekent dat je eigenlijk meer opkoopt dan de centrale bank van de Sovjet-Unie ooit bedacht heeft dat ze zouden hebben gekund.

Dit past gewoon niet in een vrije markt-economie. Ordeningstechnisch wil je dit gewoon niet in je samenleving hebben.

En je wil dat zéker niet hebben nu de ECB ook nog eens massaal begonnen is met het opkopen van bedrijfsobligaties. Daar is een bedrag van €50 miljard mee gemoeid, maar dat kan oplopen tot €125 miljard. Bedrijven als KPN, Shell, ENI en Volkswagen worden nu dus gewoon gefinancierd door de Europese Centrale Bank. Dat past niet in een vrije markt-economie. Zélfs niet in de economie die de SP en de PvdA voorstaan, maar nog wat meer regulering inzit dan wij zouden willen.

Dat financieren van de ECB gaat dus gewoon maar door, en iedereen denkt dat het een normale gang van zaken is. Dit raakt het pensioenstel, want het heeft al een transfer van €100 miljard uit de pensioenfondsen opgeleverd. Dat getal is namelijk de waarde waarmee de dekkingsgraad van de fondsen gedaald is. En dat is heel pijnlijk.”

Wat u zegt dat er moet gebeuren is dus dat de rente omhoog moet en dat opkopen van obligaties moet stoppen?

“Het opkoopbeleid moet stoppen, en daardoor zal de rente omhoog gaan. Dat is de volgorde.”

In 2013 zei u in een interview dat we nog veel van de PVV kunnen leren. Is dat ook een boodschap die u het CDA-campagneteam voor de aankomende Kamerverkiezingen heeft meegegeven?

“Ik vind dat de helderheid van de PVV vaak goed is geweest. We kunnen daar nog steeds iets van leren, maar het uit het oog verliezen van alle nuance is niet iets wat wij zouden moeten overnemen.

En om heel eerlijk te zijn: als je een serieuze partij bent en wel de grootste wil worden is het wel zo prettig als je iets meer uitwerkt dan één A4’tje om aan te geven wat je met Nederland wilt. Je kan bijvoorbeeld je zorgplannen voor ons land niet op één A4’tje kwijt, want het zorgstelsel is heel ingewikkeld. Er wordt jaarlijks €80 miljard aan uitgegeven, en je kan niet in nul tot twee regels kwijt wat je er mee wilt doen. Ik hoop vooral dat er ergens wél een draaiboek klaarligt – ik hoop het van harte...

Hetzelfde geldt voor het aanleveren een CPB-doorrekening. Natuurlijk snap ik dat de doorrekening van verkiezingsprogramma's met veel onzekerheden gepaard gaat. Politieke partijen doen alsof de voorspellingen precies zijn en slaan elkaar dan om de oren met 0,3% meer van iets over 20 jaar. Dat gaat echt nergens over.

Maar een serieuze partij zou ten minste moeten aangeven hoe de begroting er volgend jaar en de komende vier jaar eruit zou zien, want één van de zaken die je moet gaan doen als regeringspartij is een hele Rijksbegroting van ver boven de €200 miljard indienen. Je moet toch gewoon aangeven wat je daarmee wilt? We belasten bijna de helft van het nationale inkomen weg. Dat verwijt treft trouwens niet alleen de PVV, maar ook VVD en PvdA. Als zij bijvoorbeeld echt om werk zouden geven, zouden ze niet zwaaien met CPB-cijfers maar zouden zij iets doen aan de 122.000 ZZP'ers die minder werk hebben door de mislukte ZZP'ers-wet van Wiebes en Asscher. ”

U stond bij de Tweede Kamerverkiezingen op de 39^e plaats en u wist uw Kamerlidmaatschap alleen maar te behouden door middel van voorkeursstemmen. Nu staat u op plek 4 – tenzij het heel gek loopt een verkiesbare plek. Heeft u het gevoel dat de partij u heeft leren waarderen?

“Ja, ik voel plek 4 zeker als waardering. Maar de grootste waardering die ik gekregen heb zijn de 36.750 voorkeursstemmen bij de vorige Kamerverkiezingen. Dat is waaraan ik mijn legitimiteit ontleen. In de hoop dat men de zaken die ik aan de orde stel waardeer – of het nu Wiebes en de ZZP-problemen zijn of het bovenkrijgen van de onderste steen bij de MH17.”

U staat bekend als een actieve parlementariër, die veel Kamervragen stelt en met grote regelmaat moties indient. Voelt u zich trots op die voortrekkersrol, of heeft u het idee dat andere Kamerleden juist in gebreke blijven?

“Bij het Kamerlidmaatschap is geen minimum- of maximumaantal moties of Kamervragen, dus het is ook niet aan mij om een oordeel te vormen over hoe andere Kamerleden functioneren. Dat is nou het mooie van de democratie: dat oordeel is per definitie aan de kiezer.

Overigens is het van alle tijden – en dat zal ook ons gebeuren – dat op het moment dat je in de coalitie zit je iets minder gebruik maakt van oppositionele instrumenten, dan wanneer je in de oppositie zit. Dus het is ook niet raar dat een gemiddeld coalitie-Kamerlid wat minder vragen en moties indient dan een oppositie-Kamerlid. Dat hoort bij de rol die je dan hebt. Wat ik wél hoop, en dat heb ik de afgelopen jaren een beetje gemist, is dat coalitie-Kamerleden er ook zijn om de regering te controleren. Dat is een rol van de hele Tweede Kamer, en niet alleen van de oppositie. Ik vind dat een rol die wel wat versteviging kan gebruiken de aankomende jaren.

Dus u belooft dat u die rol gaat verstevigen, mocht het CDA in de coalitie komen?

“Ja.”

Tot slot: hoeveel zetels gaat het CDA halen bij de aankomende verkiezingen?

“Mark Twain zei al: voorspellen is moeilijk, en vooral wanneer het over de toekomst gaat...”