Interview Kees van der Staaij: "Voor mij is Trump niet een held òf een schurk"

Prominent in deze verkiezingscampagne zijn enkele nieuwe rechtse partijen die voor het eerst meedoen en zetels proberen te halen. We horen veel van ze, en daarmee zouden we bijna vergeten dat er in het Nederlandse parlement al één kleine rechtse partij zit die al 80 jaar een consequente politiek voert: de SGP. De Dagelijkse Standaard ging daarom met lijsttrekker Kees van der Staaij (48) om de tafel zitten, en vroeg hem wat hij nu echt vond van enkele prangende thema’s – bij de SGP, maar ook in de wijdere wereld.

Ik wil het eerst hebben over Donald Trump. Ziet de SGP in de man een vooruitgang of een achteruitgang ten opzichte van Barack Obama? Aan de ene kant stopt Trump met het steunen van abortusfondsen in de rest van de wereld en benoemt hij conservatieve opperrechters, maar aan de andere kant is hij drie keer getrouwd geweest en vloekt hij de hele boel bij elkaar op social media.

“Voor mij is Trump niet een held of een schurk. Er lijken tegenwoordig maar twee smaken zijn te zijn waar we uit mogen kiezen, en ik heb daar eigenlijk niks mee. Hij is gewoon dé Amerikaanse president: daar hebben we het mee te doen.

Hij heeft z’n punten waar wij het niet mee eens zijn, en z’n punten waar wij wel positief over zijn.Een punt waarvan ik denk dat hij dat terecht maakt, is het aansporen van de Europese lidstaten om eindelijk hun defensie eens op orde te brengen. Amerika neemt natuurlijk wel een heel groot deel van het wapenbudget voor diens rekening, en wij hebben het eigenlijk steeds meer laten afweten. Dat is een voorbeeld van een punt waarbij ik me kan voorstellen dat je zegt: ‘hé Europa, zorg daar ook iets beter voor.’”

Wij moeten als Nederlanders dus niet gaan reageren op al die balletjes die Trump opgooit op Twitter?

“Ik zie er niet naar uit om iedere week in de Tweede Kamer weer een debat te voeren over de plannen van Trump op allerlei gebieden. Wij zijn hier primair om de Nederlandse regering te controleren, maar het lijkt nu wel alsof Nederland en andere Europese landen van elk plan van Trump iets moeten vinden. En het liefst er ook nog het Malieveld bij moeten pakken. Ik vind dat echt overtrokken.”

Wat vindt u van het immigratieplan van Trump?

“Dat schept een hoop verwarring. Ja, dat was ook te grof geschut en bovendien een paardenmiddel. Maar goed, ook Amerika is een land waar de grondwet een belangrijke plaats inneemt. Het is niet alleen het land van Trump, maar ook het land van de machtenscheiding en de constitutie.

Ik zou dus zeggen: niet meteen in de hoogste versnelling reageren op alles wat Trump precies doet.”

Is Nederland er mooier of minder mooi op geworden in de afgelopen kabinetsperiode?

“Het is voor mij hetzelfde land gebleven. Het land is immers meer dan alleen het effect van het kabinetsbeleid. En ik vind dat in dat kabinetsbeleid verstandige stappen gezet zijn – bijvoorbeeld het verder op orde brengen van de overheidsfinanciën – en er zijn ook dingen gebeurd waar wij niet blij mee zijn. Zoals zo’n discussie omtrent Voltooid Leven. Dat zijn het soort plannen waar we faliekant tegen zijn.”

Wat is er echt grondig misgegaan onder het kabinet-Rutte II? Kunt u één ding noemen dat er uitspringt?

“Misschien dat laatste punt – Voltooid Leven. Een adviescommissie zei: ‘Pas wel even op die stap te zetten. Doe dit niet, want het raakt ook de veiligheid van kwetsbare mensen. Investeer dus eerst eens wat meer in de herwaardering van ouderdom. Benut de wijsheid van de grijsheid meer.’

Die boodschap is eigenlijk zomaar aan de kant gezet, en in plaats daarvan heeft men voor dit soort plannen gekozen. Dat vond ik dus de grootste miskleun van de afgelopen periode.

Ik hoop wel dat er meer partijen komen die stevig aan de bel willen trekken als het op deze manier blijft doorgaan.”

De ethische kwesties lijken bezig met een comeback in de nationale discussie, en dan met name de mogelijke oprekking van euthanasiemogelijkheden. Wat vindt u van de huidige tendens, en wat gaat u daar tegen doen?

“Waar ik mij zorgen over maak, is dat het kwetsbare leven niet meer die vanzelfsprekende bescherming krijgt van de kant van de overheid. We kunnen te maken krijgen met mensen die zichzelf afvragen ‘ben ik nog wel van waarde in deze samenleving?’, of ‘ben ik niet een last voor m’n kinderen?’, of ‘ben ik een kostenpost?’ Mijns inziens moet het antwoord zijn: nee, natuurlijk niet! U bent ook degene die Nederland groot heeft gemaakt. Wij willen er ook voor u zijn.

Wat ik er aan ga doen is niet alleen politiek protest daartegen aantekenen, maar ook proberen bij te dragen in zaaltjes en debatten. Om te vragen: hoe gaan we eigenlijk met oudere mensen om? Hebben we ze soms niet te makkelijk allemaal uitgerangeerd, en het gevoel gegeven dat oudere mensen geen waarde meer hebben voor de samenleving? Moeten we niet veel vaker hun inzichten en kennis benutten?”

De SGP is de afgelopen kabinetsperiode vaak kritisch geweest op Europa. Hoe zou u graag zien dat een volgend kabinet zich verhoudt tot Brussel?

“Ik zou een veel sterkere inzet willen voor een drastische hervorming van de Europese Unie. Veel meer als een samenwerkingsverband van gelijkwaardige lidstaten dan als superoverheid die zich met alles bemoeit waar wij in ons land mee te maken hebben. Wat ik nu merk dat in Brussel nog altijd de vlucht naar voren wordt gekozen, en dat onze boodschap nog steeds maar moeizaam doorkomt. Er moet namelijk echt iets veranderen – dat is ook de wens van heel veel burgers.

In het Europese Parlement hadden ze onlangs plannen in voorbereiding om te zorgen dat bij verdragswijzigingen niet alle landen nog per sé mee hoeven in te stemmen met een verandering, maar dat slechts een groot aantal lidstaten al voldoende is om een verdragswijziging tot stand te brengen. En dus nóg meer soevereiniteit in te leveren.

Het valt mij tegen dat die inzet voor Europese integratie – steeds verder, steeds verder – in de genen van de grote politieke partijen is gaan zitten. Ik merkte dat toen ik zelf een vrij bescheiden wetsvoorstel verdedigde in de Tweede en Eerste Kamer over het zorgen voor een hogere drempel voor het afstaan van soevereiniteit aan Brussel. Ik wil dat daar een tweederde meerderheid voor nodig is. Uiteindelijk stuitte dat in de Eerste Kamer op verzet van de VVD en het CDA, omdat ze bang zijn dat ‘Europa op slot gaat’. Dat zeiden ze gewoon letterlijk zo: ‘Straks wordt het lastig om nog nieuwe bevoegdheden naar Europa over te dragen.’ Terwijl ik denk: het is toch duidelijk dat dat de weg is die we niet op moeten?

Ik ben er wel van geschrokken – van die onthechtheid van de nationale soevereiniteit bij de grote politieke partijen.”

Hoe gaat de SGP de campagne in? Wat zijn uw campagneplannen, met welke boodschap gaat u naar de mensen toe?

“Wij komen met veel initiatieven om aan te geven wat wij belangrijk vinden en wat onze plannen zijn. We hebben afgelopen week het islammanifest gehad. Om het punt te maken van het tegengaan van de radicale islam, en het meer opkomen voor onze eigen, door het christendom gestempelde geschiedenis en cultuur. Dat is één voorbeeld van afgelopen week. We zullen ook met andere plannen komen om de aandacht te vragen. Rond een thema als defensie, bijvoorbeeld, om andere partijen aan te sporen ook boter bij de vis te leveren.

We komen ook met wetsvoorstellen om te laten zien dat we niet alleen maar wat roepen. Bijvoorbeeld dat punt van die vervroegde invrijheidsstelling – nu heb je de zaak van Volkert van der G. Dat is voor ons een voorbeeld dat het zo niet moet en dat we afmoeten van die automatische strafkorting.”

De SGP heeft een grote metamorfose doorgemaakt sinds u het stokje overnam van uw voorganger Bas van der Vlies. U bent regelmatig op televisie, u en uw fractiegenoten maken flink gebruik van social media. U heeft de SGP als het ware gemoderniseerd. Ziet u dat ook zo?

“Ik zie het niet zozeer als mijn persoonlijke resultaat, die aanpassing aan deze tijd. Het heeft ook te maken met veranderde politieke omstandigheden. Wij zijn ook – meer dan vroeger – relevant geworden voor meerderheden. Dat zag je met de “achterbank” van Rutte I en de begrotingsakkoorden onder Rutte II.

Dat betekent dus ook dat de media ons eerder zien staan. Die denken nu niet meer: ‘die partij kan geen echte vinger in de pap hebben, want twee of drie grote partijen die regelen toch met elkaar de koers van het land.’ Die tijd is voorbij.

En ik ben natuurlijk ook van een jongere generatie. Dat je op Instagram foto’s maakt of op Facebook actief bent – dat is iets wat weer bij mijn generatie past dan bij de vorige generatie.”

Heeft u een televisie thuis?

“Als het nodig is kijk ik thuis naar televisie via internet. Ik vind dit een beetje een oude discussie, over televisie enzo. Die is helemaal ingehaald door de hele smartphone-ontwikkeling. Daar gaat alles in om. Wij volgen alles wat we willen volgen, maar de vraag is nu meer: hoe zorg je dat je ook nog eens wat tijd overhoudt, en niet alleen vastgekleefd zit aan alles wat zich via de smartphone aanbiedt?”

Geert Wilders staat bovenaan de peilingen. Baart u dat zorgen?

“Het baart mij altijd zorgen als de SGP niet bovenaan de peilingen staat. Zoals de PVV een partij is waarmee ik het op een flink aantal punten mee oneens ben, zo geldt dat eigenlijk ook voor heel veel andere partijen. Dus ik vind het niet terecht om één partij melaats te verklaren, en bij andere partijen te zeggen: ‘nou, dan is het allemaal goed. Je hebt de PVV en je hebt de rest!’

Maar uiteraard heb ik ook zo mijn kritiekpunten van de PVV. Ik vind het niet sterk dat ze niet met uitgewerkte plannen komen die fatsoenlijk financieel onderbouwd zijn. Dat is makkelijk scoren.”

De SGP staat voor de vrijheid van godsdienst, maar ook voor een harde aanpak van de radicale islam. Met wat voor gevoel luistert u naar Wilders als hij zegt dat moskeeën dicht moeten en de Koran verboden?

“Dan luister ik met het gevoel van: ik ben het er mee eens dat we het gevaar van de radicale islam niet moeten onderschatten, maar ook dat we onze maatregelen altijd binnen het kader van de rechtsstaat moeten vormgeven.”

En de PVV treedt buiten de rechtsstaat?

“Zij hebben inderdaad plannen die daar niet binnen passen.”

Er doen dit jaar met de verkiezingen verschillende kleine rechtse partijen mee. Zoals FvD, VNL, en GeenPeil. U bent al jarenlang een succesvolle kleine rechtse partij. Welk advies kan u Thierry Baudet, Jan Roos en Jan Dijkgraaf meegeven?

“Mijn beste advies is: stop ermee! Zodat we niet een verdere versplintering krijgen en die stemmen weggegooid worden. Voor partijen die geen zetel halen kunnen hun stemmen net die cruciale D66-zetel opleveren, waardoor je het tegendeel krijgt van wat je nu eigenlijk beoogt.”

In sommige peilingen lijkt DENK te kunnen rekenen op één of meerdere Kamerzetels. We hebben eerder deze week gezien hoe hun kandidaat Farid Azarkan kwam spreken voor een zaaltje waar vrouwen niet naar binnen mochten. De SGP heeft onlangs juist het vrouwenstandpunt versoepeld. Bent u bang dat u straks niet meer de meest conservatieve partij van Nederland bent in de Tweede Kamer?

“Nou, ik vind DENK bij uitstek eigenlijk een hele progressieve partij. Op heel veel punten – juist als het gaat om de aanpak van racisme en discriminatie en dergelijken, maar ook sociaal-economische stellingen – verbinden ze zich heel erg met de PvdA en GroenLinks.

Waar ze verder écht voor staan, zal uit de praktijk moeten blijken.”

U bent er niet gerust op dat wat ze zeggen ook is wat ze vinden?

“Waar ik niet gerust op ben is de dubbele agenda van DENK. Aan de ene kant wordt er prachtige taal over de waarde van de Grondwet beleden.

Maar aan de andere kant staat Kuzu met een stalen gezicht in de rij om de Israëlische premier een hand te geven – en dan op het laatste moment toch niet, om daarmee een medianummertje te kunnen maken. Dat vind ik echt niet kunnen. Een schandalige opstelling.”

U bent een partij op religieuze leest geschoeid. DENK lijkt dat ook te zijn, maar dan met betrekking tot de islam. Vindt u het een goede zaak dat er een nieuwe religieuze partij in de Kamer lijkt te gaan komen?

“Voor mij is het onduidelijk waar DENK precies op gestoeld is. Als christen ben ik voorstander van een politiek die zich laat leiden door christelijke waarden. Dat betekent niet dat ik met elke partij blij ben, als die zich maar religieus zou noemen. Althans, je kan ook onder de noemer van religiositeit een partij als de Moslimbroederschap vatten. Die hebben we gezien in Egypte en Turkije, en daar vormen ze een bedreiging voor onze vrijheid.

Wat ik ook heel precair vind is de positieve houding ten opzichte van Israël, als democratische staat in het Midden-Oosten. Dat is kantjeboord, de support voor Israël in het Nederlandse parlement. Dat evenwicht kan zomaar verstoord raken op het moment dat bij de verkiezingsuitslag het dubbeltje de verkeerde kant opvalt.”

Hoeveel zetels denkt u dat u gaat halen? Sommige peilingen geven aan dat u wellicht een vierde fractiegenoot mag gaan verwelkomen.

“Dat is ook wat ik terugzie in peilingen, waar ons stemmen- en zetelwinst beloofd wordt. Dat zou geweldig zijn.

We zijn dankbaar als we de derde zetel stevig mogen vasthouden, maar het is helemaal fantastisch – en daar gaan we wel voor – om er nog een vierde zetel bij te halen.”

Is er nog iets anders dat u Nederland wil melden in deze verkiezingscampagne?

“Ik hoop dat mensen niet alleen gaan kijken wie er nu mooi praat of wie de held is die het allemaal eens gaat fixen. Zo werkt het namelijk niet. Maar dat ze zich ook gewoon afvragen bij politici ‘waar sta je nu echt voor?’ en: ‘wat heb je in de afgelopen periode laten zien?’

Het is goed om ook even te kijken bij onderwerpen waar mensen nu iets over roepen en te vragen ‘vond je dat een paar jaar geleden ook?’ Want dan heb je ook een grotere kans dat daar ook een stevige bodem onder zit.”