De integriteitskwestie van de VVD

Anderhalve week voor de Provinciale Statenverkiezingen zit de VVD in een niet te benijden positie. De partij is verwikkeld in een reeks van schandalen, die de partij op 18 maart ontegenzeggelijk een fors verlies zal gaan opleveren bij de gang naar de stembus. De vraag is dan ook hoe en of partijleider Mark Rutte de boel bij elkaar kan houden.

Eerder schreef ik dat Rutte bezig was met een fikse revival en op weg leek vlak voor de verkiezingen een rechtse koers in te nemen, een paar dagen later werd duidelijk dat twee prominente onderdelen van een eventuele rechtsere koers vertrokken. Ivo Opstelten en Fred Teeven waren boegbeelden van de ‘harde opstelling’ van de VVD: law & order, lik op stuk en geen greintje compassie voor criminelen. Het wegvallen van de twee VVD-iconen is hoe dan ook een forse klap voor de partij en haar imago, laat staan dat dit zonder twijfel de broodnodige zetels in de Eerste Kamer zal gaan kosten. Na de affaire rondom het (voormalig-)Kamerlid Verheijen en deze ontluisterende uitkomst rondom de twee bewindslieden is inmiddels toch wel duidelijk dat het door de partij gepropageerde mantra ‘de VVD houdt koers!’ gewijzigd kan worden in ‘de VVD zoekt koers’.

De partij groeide sinds 2006 uit tot de grootste partij van Nederland, mocht plaats nemen in veel lokale en provinciale besturen en voert nu haar tweede kabinet aan onder minister-president Rutte. Langzaam maar zeker blijkt echter dat er toch het een en ander structureel mis lijkt te gaan binnen de partij. Vriendjespolitiek, ‘old boys-network’ en ‘corruptie’ zijn termen die steeds vaker genoemd worden in samenhang met de partij. De zaken rondom de van ontucht verdachte Joris Demmink, de corruptieschandalen in Limburg en de nu van corruptie verdachte partijprominenten Rob Bats en Piet Ploeg illustreren dat beeld. De partij lijkt verwikkeld te zijn in een interne machtsstructuur waar ieder elkaar een hand boven het hoofd houdt en waar ‘wie je kent’ belangrijker is dan ‘wat je kan’. Hoe anders is het te verklaren dat zelfs Rutte lang de hand boven het hoofd van Verheijen hield?

Het is opmerkelijk dat deze schandalen in een vrij rap en elkaar opvolgend tempo naar buiten schieten. Dat doet denken dat er binnen de partij mensen bezig zijn elkaar te liquideren. Jos van Rey suggereerde enige tijd geleden al dat als ‘ze hem zouden pakken, hij er op z’n minst een aantal zou meesleuren’. Niet lang daarna kwam Verheijen in opspraak, een man die in het netwerk rondom Van Rey verkeerde en na diens politieke liquidatie alle banden verbrak. Ook de ‘doofpot’ rond de voormalig topambtenaar Demmink lijkt te duiden op een hoge mate van verstrengeling van persoonlijke en zakelijke relaties, waardoor nu Tweede Kamerlid Louis Bontes (VNL) regelmatig tegen blokkades botst in de Tweede Kamer. Dat gaat zelfs zo ver dat Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg (van jawel: de VVD) Kamervragen omtrent de zaak-Demmink weigerde, een ongebruikelijke beslissing in het parlement en een schoffering van het recht van een Kamerlid om de regering en overheid te controleren.

De zaak rondom Demmink doet vermoeden dat er meerdere belangen spelen. Justitie kocht immers getuigen af, zo betoogt schrijfster Yvonne Keuls. De VVD zou wel eens tot haar nek verwikkeld kunnen zitten in het jarenlang negeren van verhalen rondom vermeend kindermisbruik van Demmink. Ook de van witwassen verdachte fractievoorzitter van de VVD in de Stichtse Vecht, Kathalijne de Kruif, lijkt een topje van de VVD-ijsberg te zijn. De Kruijf zou samen met Piet Ploeg informatie doorgespeeld hebben aan oud-burgemeester Rob Bats om diens benoeming als burgervader van de Utrechtse gemeente door te drukken. De politie concludeert dat uit telefoontaps, wonder boven wonder ditmaal niet verdwenen (zaak-Van Rey).

Ik vind het ondanks alles echter oneerlijk om de partij volledig weg te zetten als corrupt. Ik ben er heilig van overtuigd dat de partij wel degelijk integere en kundige mensen aan boord heeft, noem bijvoorbeeld een Klaas Dijkhoff. Maar het wordt wel serieus tijd dat de partij zichzelf onderwerpt aan een volledig onderzoek en de banden verbreekt met bepaalde personen en kliekjes binnen de partij. Dus niet een Johan Houwers die Verheijen opvolgt. De VVD zegt zo graag te willen staan voor integriteit, dan moet het dat eens gaan doen. Dit kan zo niet langer. Vernieuw de partij, zoek een nieuwe koers en laat nou maar eens zien waar de VVD voor staat.