Crisis! Valt het kabinet?

Als de PvdA-dissidenten niet meewerken aan een oplossing voor de impasse rond de beperking van de vrije artsenkeuze raakt het kabinet in een echte, ouderwetse crisis. Een bron die de onderhandelingen nauwgezet volgt zegt dat vanmorgen tegen De Telegraaf.

Heel gek is het niet dat Schippers weliswaar iets van flexibel is, maar zich weigert over te geven. Vooraf waren er namelijk afspraken gemaakt met de PvdA en de gedoogpartners - CU, D66 en SGP. Zij zouden haar plannen allemaal steunen waardoor het ternauwernood door de Eerste Kamer zou komen.

Tot er gisteren daadwerkelijk moest worden gestemd. Die PvdA-senatoren gooiden de kont tegen de krib en ineens staat de minister in haar hemd. Voor haar is dit een enorme afgang. In een andere tijden zou zo'n vernedering automatisch resulteren in een kabinetscrisis of het opstappen van de verantwoordelijke minister. Schippers beseft dat wat er ongetwijfeld de reden van is dat ze de PvdA niet zomaar geeft wat het wil. Zij moet deze strijd winnen. Doet ze dat niet, dan komt ze niet alleen ongeloofwaardig over in de ogen van de kiezer, maar ook in die van de Tweede Kamer.

Daar komt bij dat het voor de VVD helemaal niet verkeerd zou zijn als het hele handeltje nu in elkaar zou storten. Sterker nog, de liberalen kunnen daar waarschijnlijk zelfs van profiteren.

Sommige waarnemers suggereren dat het kabinet deze wet na de verkiezingen voor de Provinciale Staten - die in een geheel andere Eerste Kamer resulteert - gewoon nogmaals kan indienen, natuurlijk met enige veranderingen. De drie PvdA-dissidenten keren namelijk niet terug in de Senaat, dus wellicht dat de PvdA dan wel als één blok voor stemt.

Dat zou kunnen, maar er is een probleem voor de coalitie: het kan er allerminst zeker van zijn dat het genoeg zetels binnensleept om de Senaat achter zit te krijgen. PvdA en VVD hebben zoveel kiezers verloren dat ze dat risico eigenlijk niet kunnen nemen.

Daar komt bij dat de verkiezingen van volgend jaar vrijwel zeker de ondergang inluiden van Diederik Samsom als fractieleider van de PvdA. Aangezien hij de architect is van dit kabinet en de boel door pure wilskracht bij elkaar houdt kan de VVD er allerminst zeker van zijn dat het dan niet valt.

Als je kunt kiezen, blaas het kabinet als VVD zijnde dan op vóór de verkiezingen. Dan kun je de komende maanden in ieder geval net doen alsof je het helemaal gehad had met die onbetrouwbare PvdA én kun je de rechterflank tegelijk enigszins afdekken. Hoe langer de partij deel uitmaakt van de coalitie, hoe groter de kans dat een andere partij de ruimte op rechts (met succes) probeert te vullen.

Ook kan - en minister Schippers en haar partijgenoten zullen zich hier ongetwijfeld ook door laten beïnvloeden - de VVD de schuld in de schoenen schuiven van de PvdA. In Nederland betaalt de breker altijd. Ja, zelfs als de coalitie alles behalve populair was. De media hebben het nu al - net als wij - over "PvdA-dissidenten"; die partij wordt verantwoordelijk gehouden voor de crisis en als het kabinet valt voor het einde ervan, daar is geen houden meer aan voor Samsom en zijn beoogde opvolger Lodewijk Asscher.

Tenslotte zou het een bijzonder grote fout zijn om de woordbreuk van de PvdA onbestraft te laten omdat die partij dan weet dat ze de komende maanden kan doen en later wat ze wil. Een coalitiepartner die wegkomt met één daad van rebellie zal dat veel vaker proberen. De VVD kan zich dat niet veroorloven; het kabinetsbeleid is al rood genoeg. Vanaf nu moeten de 'liberalen' iedere keer dat een wetsvoorstel bij de Eerste Kamer belandt hun hart vasthouden en maar hopen/bidden dat de PvdA-fractie aldaar probleemloos akkoord gaat. Een ergere manier om te regeren is nauwelijks denkbaar.

Schippers - die niet zo lang geleden nog bestempeld werd als machtigste vrouw van Nederland - en haar partij hebben er baat bij om het kabinet nu te laten vallen. De PvdA krijgt de schuld en zij kunnen de komende maanden gebruiken om de score in de peilingen enigszins te verbeteren. Hoe langer Rutte II blijft zitten, des te lager het aantal zetels voor de VVD. Klapt de boel nu, dan kan die partij de schade wellicht nog enigszins beperken.

Als Schippers, Rutte en Halbe Zijlstra het ook zo zien, valt het allerminst uit te sluiten dat het kabinet vandaag toch nog valt. De enige twee 'maar-en' zijn dat Rutte de boel wellicht ten koste van alles bij elkaar wil houden omdat hij er anders gek op staat - een premier die geen enkele coalitie bij elkaar kon houden - en dat het kabinet de verkiezingen voor de Provinciale Staten en daarmee de Eerste Kamer toch nog hoopvol tegemoet ziet. Dat zou strategisch een grote fout zijn, maar goed; Nederlandse partijen staan nu eenmaal niet bekend om hun strategisch inzicht.