De onvermijdelijke val van het kabinet

Alleen een wonder kan nog voorkomen dat het kabinet volgend jaar valt.

Kabinetten vallen meestal over de kleinste, de meest onbenullige dingen. Dat zal in het geval van dit kabinet van VVD en PvdA waarschijnlijk niet anders zijn. De Provinciale Staten-verkiezingen van maart volgend jaar kunnen niet anders dan slecht uitpakken voor de twee coalitiepartijen, maar valt het kabinet dan ook meteen?

Voor wie hoopt van wel, heb ik slecht nieuws. Het kabinet kan alléén vallen als PvdA-leider Diederik Samsom op de verkiezingsavond zijn conclusie trekt en opstapt. Dan komt de PvdA in een diepe crisis terecht en zal het kabinet verder moeten zonder de architect van datzelfde kabinet. Dat is onhoudbaar. Hoe realistisch is dit scenario? Het wordt spannend, maar ik zou er niet op rekenen.

Als Samsom ondanks een slechte verkiezing blijft, en dat lijkt mij waarschijnlijker omdat Diederik 'driftkikker' Samsom van geen ophouden weet (daar weten ze binnen de PvdA intussen alles van, net als bij de VVD), kan het ook nog mis gaan bij de samenstelling van de Eerste Kamer. Dat gebeurt een paar maanden later. Dan worden de verhoudingen pas echt goed zichtbaar en voelbaar voor het kabinet. Dan zal Mark Rutte moeten erkennen dat er geen enkele sprake van een basis is voor de coalitie in de Eerste Kamer.

D66 kan in 2015 denken dat het slim is om de winst bij de Provinciale Staten-verkiezingen om te zetten in een verdubbeling van de fractie in de Tweede Kamer bij nieuwe landelijke verkiezingen. Alexander Pechtold zal niet kunnen wachten. Dit wordt zijn laatste kans op een ministerschap. Wat hem betreft zijn er twee opties: of er moet een tussenformatie komen of er moeten nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven. Ook dit scenario is heel goed mogelijk, maar tegelijkertijd ligt het teveel voor de hand. Het is te voorspelbaar. Zo zit de politieke realiteit niet in elkaar.

Ik denk, nee, ik weet bijna 100 procent zeker dat het kabinet volgend jaar valt, maar dat zal niet per se om een van bovenstaande redenen zijn. Het zal gaan om een combinatie van factoren waardoor het irritatieniveau binnen de coalitie een kookpunt bereikt. Een slechte verkiezingsuitslag voor VVD en PvdA draagt daar aan bij, dat staat vast. Dan hoeft er nog maar iets te gebeuren - een ruzietje over het een of het ander tussen Rutte en Samsom of Rutte en Lodewijk Asscher - en de minister-president mag naar de Koning om zijn ontslag aan te bieden.

Soms is politiek koffiedik kijken, maar alles wijst erop dat 2015 een bijzonder slecht jaar wordt voor het kabinet en een bijzonder goed jaar voor de kiezer die het helemaal heeft gehad met dit kabinet. 2015 wordt het jaar van de waarheid.