Van oude banen, en dingen die voorbijgaan...

We staan op de drempel van een nieuw tijdperk. Alles wordt anders en veranderingen gaan steeds sneller. We staan op de drempel van een nieuw tijdperk.

Dit soort uitspraken is met grote regelmaat te lezen en ik word een beetje moe van al die veranderingsprofeten en vooral van de hijgerigheid waarmee allerlei uitspraken gedaan worden. Natuurlijk verandert er van alles maar dat is niks nieuws.

Verandering is echt niet iets dat alleen nu gebeurt. Verandering is een constante en in principe zitten we permanent in een overgangsfase van het één naar het ander. En naast alle verandering blijft er ook veel hetzelfde. Zo gaan we met zijn allen in de ochtend naar ons werk en komen in de avond weer thuis voor een warme hap. Maar ook dit gaat nu echt veranderen wordt ons verteld. Afgelopen zondag bijvoorbeeld weer bij het programma ‘Tegenlicht’.

Robots en computers nemen ons al het werk uit handen en voor een grote groep mensen er zijn binnenkort geen banen meer om naar toe te gaan. Nu werden dit soort voorspellingen natuurlijk ook gedaan toen de stoommachine ten tonele kwam. Ook toen stonden we op de drempel van een nieuw tijdperk. Nieuwe technologieën hebben altijd oude banen doen verdwijnen en geleid tot hogere productiviteit waardoor tijd vrijkwam en andere banen en beroepen ontstonden andere dingen te gaan doen zodat we meer konden dan voorheen. Dat is economische groei. Maar nu schijnt het toch echt anders te zijn. Wordt gezegd. Of dat echt zo is betwijfel ik maar laten we eens aannemen dat het inderdaad zo zal gaan. Dat we massaal thuis komen te zitten zonder dat er iemand te vinden is aan wie we onze tijd en productieve kracht kunnen verkopen, simpelweg omdat alles dat we kunnen beter en sneller door een machine gedaan kan worden.

In dat geval verandert er inderdaad echt iets. Want het in je levensonderhoud voorzien door je tijd te verkopen is een wezenskenmerk van onze maatschappij. In een samenleving waar dit niet langer het geval is zijn we (bijna) allemaal met vervroegd pensioen. In zo’n maatschappij wordt een soort basisinkomen voor iedereen een noodzaak om de productie en welvaart te herverdelen. Maar hoe zou dat moeten? Belasting heffen op arbeid zoals nu, is geen optie meer. De belasting zou dus moeten worden geheven over de output van al die nijvere robots. De belastingen worden opgebracht door de bezitters van de robots en de enkeling die bezig is die dingen te ontwerpen en onderhouden, tenzij de robots dat ook zelf kunnen natuurlijk. De rest zit lekker thuis en zou zich kunnen gaan wijden aan het zogenaamde ‘goede leven’. Een verantwoord boek lezen, vaker en geconcentreerder naar schilderijen kijken en de tijd nemen voor lange wandelingen in het park om bloemen te plukken.

Een leuk gedachte-experiment, maar ik zie het er toch niet direct van komen. Mensen zijn genetisch niet geprogrammeerd om voortdurend te genieten van dat utopische goede leven. Als het een permanent karakter krijgt dan is het als snel niet zo goed meer en worden we ongedurig en gaan iets anders bedenken om ons bezig mee te houden. Ongetwijfeld gaan nieuwe technologieën voor het verlies van allerlei banen en beroepen zorgen. Maar daar zullen ook weer nieuwe voor terugkomen. Dat zie ik niet zomaar veranderen.

Wat wel echt anders wordt is dat ik niet langer vanaf deze plek met een regelmatige column kom. Met de lancering van de opiniesite www.jalta.nl verdwijnt de ‘Finance’ rubriek van De Dagelijkse Standaard. Ruim een jaar heb ik over uiteenlopende onderwerpen mijn licht mogen laten schijnen en dank de redactie voor dat voorrecht. Maar nu is het dus gedaan. Dat vind ik uiteraard jammer en hopelijk u ook een beetje. Dank voor uw aandacht. Maar niet getreurd. Wat niet verandert is dat ik op andere plekken gewoon doorga met schrijven. Wellicht treffen we elkaar daar weer.

Ewoud Jansen, Econoom en publicist; Twitter: @ewoudjansen