Wie ruimt de Gazastrook op?

Israël is praktisch klaar met het vernietigen van de tunnels in Gaza, maar blijft doorvechten 'zo lang dat nodig is'.

Daarmee wil Bibi Netanyahu toekomstige aanvallen vanuit Gaza op Israël voorkomen. De premier dreigde dat Hamas 'een ondragelijke prijs' moet betalen als de beschietingen doorgaan. Bibi houdt alle (militaire) opties open, maar we mogen aannemen dat het eind van de operatie Protective Edge nabij is. Een nieuwe bezetting van de Gazastrook, die in 2005 onder Ariel Sharon eenzijdig is ontruimd, was nooit de bedoeling, want daarmee haalt Israël zich de verantwoordelijkheid op de hals voor het lot van 1,7 miljoen Palestijnen die vol haat tegenover de Joodse staat zitten. De buitenwereld ziet Israël nu al als verantwoordelijk. Voor Amerika geldt dat Israël in Gaza de grenzen controleert en er (samen met Egypte) als bezettende macht op moet toezien dat de toestand voor de bewoners leefbaar blijft. Hamas kan daarop niet worden aangesproken, omdat het als terroristische organisatie geldt en civiel bestuur ondergeschikt maakt aan de eigen jihadistische agenda.

Dat roept ook voor Israël de vraag op wie de rommel opruimt als de militaire operaties zijn afgerond. Israël beschouwt de Gazastrook als 'ontruimd' en zal daar weinig trek in hebben. Maar het zal ook niet graag zien dat Hamas, waarvan de leider zich in Qatar schuilhoudt, na verloop van tijd de draad van het raketten afschieten en het tunnels bouwen weer oppakt. Die kans is levensgroot aanwezig als straks de grenzen opengaan voor toevoer van humanitaire hulpgoederen en de levering van het noodzakelijke beton om de kapotgeschoten huizenblokken te herstellen. Dat gebeurt dan in een gebied zonder effectief bestuur. Israël zal hopen dat Fatah en Mahmoud Abbas, die zich op de Westelijke Jordaanoever betrekkelijk stilhielden terwijl Hamas de klappen kreeg, in Gaza weer voet aan de grond krijgen, maar dat is allerminst zeker. En als de 'internationale gemeenschap' zich met de herbouw van Gaza gaat bezighouden, betekent dat een nieuwe instroom van hulpgelden waarop Israël geen vat heeft, met een grote kans dat die fout worden aangewend.

Je kunt de eenzijdige ontruiming van de Gazastrook door Israël in 2005 zien als een experiment voor wat er zou gebeuren als de Palestijnen zichzelf gaan besturen. Wel, dat hebben we gezien. Israël werd na terugtrekking al snel met raketten bestookt, en in 2007 werd Fatah door Hamas, dat een jaar eerder de verkiezingen had gewonnen, uit Gaza verdreven. De bevolking van de Gazastrook werd niet alleen geterroriseerd door Hamas, maar Hamas bouwde als een echte guerrillabeweging ook aan een ondergronds tunnelnetwerk om op de 'dag des oordeels' een grote aanval op Israël te kunnen uitvoeren. Geheel in lijn met het Handvest van Hamas dat ook de steun van de Gazaanse bevolking genoot. Of Hamas die steun nog steeds heeft valt te bezien, maar Israël is na de oorlogen van 2009, 2012 en 2014 onder de Gazanen beslist niet populairder geworden. En de oude Abbas wordt, net als de nieuwe Egyptische president, als handlanger van Israël gezien.

Er is dus heel weinig uitzicht op een verzoening en het experiment met de Gazastrook (eenzijdige ontruiming) leent zich op de Westelijke Jordaanoever niet voor herhaling. Erger, het is eerder andersom. Israël mocht willen dat het in de Gazastrook weer eenzelfde controle had als op de Westelijke Jordaanoever en dat in Gaza een Abbas opstond waarmee het tot zaken kan komen. Stiekem zal de 'internationale gemeenschap' er net zo over denken. De Gazastrook is beter af onder curatele van Israël, maar dat kan niet openlijk worden uitgesproken, terwijl de eenzijdige ontruiming van 2005 zich niet laat terugdraaien. 'Game changers' als de bulldozer Ariel Sharon, eerder dit jaar na een langdurige coma overleden, zijn er niet meer. Daarmee is Gaza meer dan ooit een strook niemandsland waarin terroristische groepen kunnen gedijen.

Het zal best dat Hamas door de Gazanen wordt gehaat, maar die haat laat zich makkelijk projecteren op Israël (en op Egypte en 'de verraders van Fatah'). Haat produceert altijd meer haat, een haat die Israël op eigen kracht niet meer kan doorbreken. Uit het experiment van de eenzijdige ontruiming van Gaza is - voor de Joodse staat héél onheilspellend - bijna een plicht tot ruiming gekomen. Er moet daar dringend orde op zaken worden gesteld. Niet alleen moet Hamas worden opgeruimd, dat geldt voor de hele Gazastrook, die anders nog veel meer een vuilstort wordt die het daglicht niet kan velen. De enige hoop is dat de Gazanen, murw geslagen door alle oorlogen en beroofd van al hun tunnels en raketten, zelf met Hamas afrekenen. Wat tegenover een oorlogsmachine als Hamas, dat zich in bunkers verschanst en met de rug tegen de muur staat, praktisch onmogelijk is. En een Arabische Mandela is nog niet opgestaan.

De zaak laat zich echter ook anders lezen. 'Judgement Day', waarop Hamas zijn strijdplan voor de vernietiging van Israël had gebaseerd, is heel nabij, voor Hamas zelf. Dat zou betekenen dat we in Gaza een Stunde Null beleven waarop alle tijdrekeningen opnieuw beginnen en een nieuwe start mogelijk is. Ten goede of ten kwade. Het is een bijbels visioen dat bij het Heilige Land past, ware het niet dat de door alle goden verlaten Gazastrook daar nooit toe heeft behoort.