Wetteloosheid Letland is topje van de ijsberg

Gisteren heb ik gesproken met John Christmas, een Amerikaanse bankier-klokkenluider die een boekje open deed over massale corruptie en fraude in Letland.

De ontmoeting vond plaats ten kantore van onze collega's van 925.nl, die deze zaak aan het licht hebben gebracht en mij hadden uitgenodigd voor een exclusief interview met deze (ex) bankier. Indien u een luchtige column wilt lezen, dan kunt u deze beter overslaan.

Het relaas van Christmas (45) leest als een spannende thriller in de beste Hollywood traditie. Het vertelt het verhaal van een door-en-door corrupt régime, corrupte bankiers, frauderende rijke Russen, een falende Europese Commissie en een even falende EBRD (European Bank for Reconstruction & Development), die bedoeld is om de overgang te bevorderen van de voormalige communistische landen in Centraal- en Oost-Europa naar markteconomieën, met speciale aandacht voor democratische ontwikkelingen. Het tegendeel is het geval. Leest u maar even mee.

Christmas was destijds hoofd van de Parex Latvia Relationship Group, een Letse bank, die nauwe banden onderhield met de Letse regering. In de jaren 2008/2009, toen in de VS de financiële crisis al in volle hevigheid was uitgebroken financierde Parex allerlei schimmige transactie's, onder andere met dubieuze Russen. De fraude was bekend en werd openlijk besproken op de werkvloer: witwassen van geld, lening-caroussels, waarbij vriendjes van Poetin $ 100 miljoen konden lenen zonder enige zekerheid daartegenover te stellen (en vervolgens met de noorderzon verdwenen), enzovoorts enzoverder. Het kon niet op, via een ingewikkeld stelsel van tussenvennootschappen werd de deposito- en de lening business door elkaar gehusseld. Het mijn en dijn werd ondoorzichtig...

Christmas heeft minstens twintig grote fraudegevallen gerapporteerd. Zowel intern, als aan de Letse centrale bank, als aan de ECB, als aan de Europese Commissie. Er werd geen actie ondernomen. Ik herhaal: er werd géén actie ondernomen. Wel werd Letland per 1 januari 2014 op dubieuze wijze toegelaten tot de eurozone (zie hierna). Er is gesjoemeld met 'reversed hedging', met een mismatch van renteproducten en wat dies meer zij. Niet alleen Parex treft blaam, ook de accountant Ernst&Young (die op de hoogte moet zijn geweest van de malversaties), de centrale bank, de belasting autoriteiten, de staatspolitie van Letland en het 'constitution protection bureau', een anti-corruptie eenheid, die even corrupt bleek als de rest. Het was één grote maffiabende. Christmas schakelde zelfs de Duitse en Zweedse filialen van Parex in om zijn verhaal te doen: tevergeefs!

Maar ook de Europese Commissie treft blaam. Zij heeft zich veel te weinig kritisch opgesteld jegens de zogenaamde 'Parex bail out', waarbij het bedrijf werd gesplitst in Citadele Bank AS en Reverta AS en de EBRD een put-optie op aandelen verwierf in ruil voor een lening van € 7,5 miljard (!).  De EC wist van deze feitelijke staatssteun die Letland bood waarbij de oude Parex-aandelen in delen werden verkocht. Ook een lange brief van Christmas aan de ECB mocht niet baten, waarin de put-optie aan de kaak werd gesteld als een waardeloze ('valueless') optie op aandelen. De ECB heeft nimmer op die brief gereageerd, een schande natuurlijk. Zeker de Letse overheid (en centrale bank) wisten al vroeg in 2010 dat de balans van Parex zo rot als een mispel was en de bank dus in feite zwaar ondergekapitaliseerd was. Minstens 50% van de activa van Parex bestond uit overgewaardeerde activa. Het bedrijf was dus niets waard en de Europese beleidsmakers stonden erbij en keken ernaar. Maar wel € 7,5 miljard belastinggeld uitlenen in ruil voor lucht.

Pikant detail is, dat Christmas vervolgens van verschillende kanten ernstige bedreigingen kreeg. Zo ernstig, dat hij het land moest ontvluchten (inmiddels is hij weer terug in de States).

Hoe kunnen dit soort toestanden in de toekomst worden voorkomen?, zo vroeg ik hem. Hij antwoordde daarop dat de EC en ECB samen nu een voorbeeld moeten stellen. Niet alleen voor de bestaande  eurozonelanden, maar ook voor eventuele toekomstige. Draai de toetreding van Letland tot de eurozone tot nader order maar terug. Breng de financiële jaarrekeningen maar in de openbaarheid. Laat elke financieel journalist maar kennisnemen van de ware toedracht. Je kunt de Letse overheid hier simpelweg niet mee weg laten komen. Kaart ook de dubieuze rol van de EBRD aan, die kwistig met belastinggeld strooit, terwijl ze klaarblijkelijk niet weten waar ze mee bezig zijn. Of moet ik zeggen, dat ze net zo corrupt is als de lieden die zij financieren?

De Parex bail out was gebaseerd op ernstige fraude, iedereen wist er van, stond er bij en deed .... NIETS.  Volgens minister Dijsselbloem heeft de EBRD een put-optie op aandelen Citadele en Reverta als gevolg van genoemde lening van € 7,5 miljard, door een EBRD, onder leiding van een speciaal voor dat doel geformeerde groep, bestaande uit vertegenwoordigers van de Europese Commissie en het IMF. Zoals gezegd gaat het om de lieve somma van 7,5 miljard euro in ruil voor een put-optie op aandelen in Citadelle en Reverta. Die put-optie is bedoeld als 'garantie' voor de lening, maar die verplichting staat nergens in de boeken van de Letse overheid, ook niet in een toelichting. Maar het ergste is dat die put-optie niks waard is. Wat heb je aan een put-optie, zo zou ik aan Jeroen Dijsselbloem willen vragen, als de onderliggende waarde waardeloos is? Wie denkt dat die put-optie op 25% aandelen in Citadelle plus het belang van ruim 12% in Reverta 7,5 miljard euro opleveren, die droomt van een niet-bestaande werkelijkheid. Letland heeft de kluit belazerd onder toeziend oog van de EC om zo de eurzone ingerommeld te worden. Well done boys! Wie volgt?

Inmiddels heeft volksvertegenwoordiger Omtzigt, die gisteren eveneens aanwezig was, daar schriftelijke vragen over gesteld, die echter nog niet beantwoord zijn. Men hoeft geen glazen bol of te levendige fantasie te hebben om zich te realiseren dat dit Letse geval slechts het topje van de ijsberg is. 'Breng de waarheid aan het licht!', zo verzuchtte John Christmas tegenover mij. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Hier vindt u een overzicht van mijn columns en u kunt mij hier volgen op Twitter.