De moslimterreur is moderner dan modern

De onthoofding van de Amerikaanse journalist door een IS-jihadist heeft in het Westen algemene weerzin gewekt. 'Barbaars' en 'middeleeuws' zijn veelgebruikte bewoordingen, alsof we hier met methoden te maken hebben die in de moderne wereld niet thuishoren. Ik vrees dat dit onjuist is.

De aanslagen van 9/11 hebben al geleerd dat moslimterroristen goed thuis zijn in wereld van de media-effecten en verre van achterlijk zijn. De daders van de aanslagen waren hoogopgeleid, kenden de weg in het Westen, en bleken in staat een spectaculaire operatie op touw te zetten waarin alle facetten van het moderne terrorisme samenkwamen. Vliegtuigkapingen zorgden al voor opschudding sinds Palestijnse terreurgroepen daar in september 1970 mee begonnen. Dat je dit voor een wereldpubliek moet doen, werd gedemonstreerd bij de aanslagen op de Israëlische sporters bij de Olympische Spelen in München in 1972. De daders waren revolutionaire antiwesterse groeperingen die voor hun zaak vaak op begrip en sympathie in links-radicale kringen konden rekenen. Ze waren seculier en anti-godsdienstig, behalve in Noord-Ierland, waar de katholieke IRA het meest actief was met bomaanslagen. Daarin leek echter 'systeem' te zitten. Zij waren meestal tegen de Britse overheid gericht. Het meest spectaculair was de bomaanslag op een hotel in Brighton in 1984, waarbij de Britse premier Margaret Thatcher - die 's nachts nog aan haar speech zat te schrijven die zij een dag later op het partijcongres van de Conservatieven zou houden - bijna om het leven kwam. In westerse ogen gold zo'n aanslag nog als rationeel. De Iron Lady was rechts en (bij links) gehaat. Ik herinner me ook de aanslag op Ronald Reagan in maart 1981. Nogal wat medestudenten waren opgetogen en vonden het jammer dat hij die overleefde. Het is onder terrorisme-experts gebruikelijk om naar dit westerse terrorisme en vooral de sympathie daarvoor te verwijzen om te laten zien dat de huidige moslimterreur niet eigen is aan de islam. Alsof het daarmee een soort jeugdzonde is die vanzelf weer overgaat.

Terrorisme is een modern fenomeen dat goed gedijt in de wereld van de massamedia die gefascineerd is door gruwelbeelden. En het moet gezegd: op dat punt hebben de jihadstrijders hun westerse voorgangers ver achter zich gelaten. 9/11, de openingsact van de eenentwintigste eeuw, zal waarschijnlijk nog lang onovertroffen blijven. Het Kwaad sloeg letterlijk als een donderslag bij heldere hemel toe, en haalde met de Twin Towers en het Pentagon twee symbolen van de westerse macht neer. Dat het Witte Huis en het Capitool gespaard bleven, was een geluk bij een ongeluk, misschien ook voor de terroristen, want daardoor reageerde Amerika met maximaal effect. Met de war on terror zocht Amerika zijn vijanden op eigen heilige moslimgrond op, en achteraf moeten we vaststellen dat dit de doelstellingen van Al Qaida en nieuwe groeperingen als Jabhat al-Nusra en ISIS (of IS) zal hebben gediend. Wat niet wil zeggen dat die war on terror - die het Westen vanuit de moslimwereld kreeg opgedrongen - niet zou moeten worden gevoerd. Maar hij vindt voor het Westen op onbekend en vijandig terrein plaats, met jihadistische methoden en doelstellingen die voor ons niet te vatten zijn, zoals de oprichting van een kalifaat (dat in 1924 door Kemal Atatürk, oprichter van de moderne Turkse Republiek, is afgeschaft). Vandaar dat de jihadisten op ons als barbaars en middeleeuws overkomen.

Barbaars en middeleeuws zijn de jihadisten steeds minder. De heilige oorlog vindt wel degelijk in deze tijd plaats, hoezeer westerse politici ook hun best doen om geen kruistocht af te kondigen tegen de islam, en de moslims zijn wel degelijk 'onder ons'. Barbaars, een begrip dat in een geglobaliseerde wereld zonder grenzen amper betekenis heeft, kun je ze daarom niet noemen. Zij zijn voor het merendeel 'home made', in die zin dat zij met de westerse leefwijze vertrouwd zijn, veel dingen (vaak de verkeerde) uit het Westen hebben opgepikt, terwijl wij omgekeerd niks van hen (willen) weten. De ideologie van de Moslimbroederschappen is uitgesproken antiwesters, maar een leider als Said Qutb, die in 1966 door het Arabisch nationalistische bewind van de Egyptische president Nasser ter dood werd veroordeeld, kende Amerika en had het daar leren haten. Ook de daders van 9/11 waren geen domme jongens. Waar wij denken dat jongemannen die eenmaal de voordelen genieten van de westerse vooruitgang en de westerse manier van denken die vanzelf ook wel zullen overnemen, zien we onder moslims het omgekeerde. Ze worden juist radicaler en lijken het Westen meer te gaan haten. Zelfs degenen die voor gematigd doorgaan, omdat ze een pak dragen en een technische opleiding in Londen of Hamburg hebben gehad, of economie of Engelse literatuur in Parijs of New York hebben gestudeerd. Zij blijken in de praktijk helemaal niet zo gematigd. Zij spreken de taal van het Westen, maar beklagen zich tegelijk dat het Westen de moslimwereld niet begrijpt en die discrimineert. Een verongelijktheid die op een eigentijds psychologisch tekort wijst, onder moslims, maar zo langzamerhand ook bij ons, want van dit soort onbehandelbare klachten wordt de moderne rationeel denkende westerling stapelgek.

Ik heb na 9/11 een tijd gedacht dat dit ook een wake up call voor moslims zou zijn, zeker voor Europese moslims die met niet-moslims moeten samenleven. Het idee was dat er moslims zouden opstaan die zich zouden afzetten tegen de terreur die in naam van hun godsdienst werd begaan. Maar dertien jaar later moeten we vaststellen dat dit nauwelijks is gebeurd en dat de zaak alleen maar erger is geworden. De beul van James Foley, de Amerikaanse journalist die ergens in het nieuwe kalifaat in Syrië en Irak publiekelijk is geslacht (de onthoofding stond op een filmpje dat via internet over de wereld ging), is hoogstwaarschijnlijk een jihadist van Britse afkomst. Uit Londen, de meest kosmopolitische stad ter wereld. We kunnen dus niet zomaar zeggen dat dit de barbarij uit een ver verleden is van achterlijke halsafsnijders. Integendeel, dit zijn mensen die zich bewust als zodanig gedragen omdat ze exact weten dat ze daarmee in het Westen op maximale afkeer stuiten en binnen de moslimwereld de meeste angst zaaien én de meeste bewondering wekken. Met hun doodsverachting, die niet typisch islamitisch is, zijn zij helden, vooral in de ogen van moslimbroeders die minder durven dan zij en misschien ook minder slim en grensverleggend zijn. Al die gematigde moslims waarop wij onze hoop hebben gesteld, en waarop wij moeten blijven hopen (je voert nu eenmaal geen oorlog tegen 1,7 miljard mensen), gedragen zich als makke schapen en laten zich via hun schotelantennes, internetblogs en televisiezenders meevoeren binnen een universum van haat, geweld en complotdenken. Erger: dat complotdenken versterkt zichzelf, en maakt nieuwe generaties moslimjongeren niet verlichter, maar dommer en in zichzelf gekeerd. Een ongeletterdheid waar de jihad met boosaardige mensenkennis gebruik van maakt. De overwinning van de Verlichting staat helemaal niet vast, wat ik in 2001 dacht. Een kleine kortsluiting in de hersenen zorgt al voor duisternis.

Waar de jihadisten waarschijnlijk meer verstand van hebben dan wij, is de psychologie van de haat en hoezeer haat een zichzelf waarmakende voorspelling is. Kijk naar Hamas, dan is duidelijk dat zij helemaal geen vrede wil en niet zal rusten tot Israël vernietigd is. Maar de Hamasleiders scheppen er ook een eer in om onder de eigen bevolking zoveel mogelijk slachtoffers te maken, om te laten zien hoeveel klappen zij kunnen incasseren, een ellende waarvan de Joden de schuld krijgen. Niet alleen in de moslimwereld, maar ook binnen de westerse publieke opinie, die graag een 'reden' wil hebben voor al het redeloze geweld. Die reden is Israël, dat met zijn optreden slechts meer haat kan oogsten en door veel Europeanen toch al als de grootste bedreiging van de wereldvrede wordt gezien. Zie ook hoe moslims in Europa zich steeds meer als moslims zichtbaar maken, met hoofddoekjes, baarden, kaftans en opzichtige gebedsdiensten. De afkeer van tenminste een deel van de autochtone bevolking is daarmee verzekerd. Wat bewijst dat moslims in het Westen worden gediscrimineerd en dat hier de islamofobie toeneemt. Zeg maar eens dat het niet waar is. Moslims worden in het algemeen steeds meer met jihadstrijders vereenzelvigd en als barbaars en middeleeuws gezien. Wat voor verlichte westerse bestuurders, die de mensenrechten prediken en vrijheid, gelijkheid en broederschap voor iedereen, een fundamenteel probleem is.

Ik vrees dat het Westen hiertegen weinig kan doen. Het moet zich tegen de moslimterreur beschermen en ervoor zorgen zich niet gek te laten maken, iets waarin Israël tot nu toe is geslaagd. Maar waar Israël zich kan afsluiten van de vijandige moslimwereld (het is maar klein), kan het Westen dat niet. Tegelijk is Turkije, dat officieel nog seculier is en modern, en een strategisch NAVO-bondgenoot, van een hoopvol democratisch model voor de regio aan het afglijden naar een semi-islamitische staat die zich als handlanger opstelt van de ergste moslimgroepen. De regering-Erdogan, die door westerse bladen als The Economist als 'mildly islamist' werd aangeduid, speelt gevaarlijk dubbelspel. Zij spant tegen het Westen samen, zonder dat de Turkse premier daarop echt wordt aangesproken. Ik denk dat het Westen hier kleur moet bekennen, zoals ook Israël in zijn overlevingsstrijd steun verdient. Hetzelfde geldt voor de vervolgde christenen in de moslimwereld, voor wie het al bijna te laat is. Van Barack Obama en Europa vraagt dat een mentale ommezwaai die niet zomaar gemaakt is. Bovendien moet onder ogen worden gezien dat daarmee een 'heilige oorlog' voor de deur staat (de middeleeuwse kruistochten gingen ook om Jeruzalem en de strijd tegen de Turken) die door de jihadisten actief is gezocht en uitgelokt. Zij bepalen daarin de (massapsychologische) regels van het spel. Het is een oorlog die het Westen niet heeft willen voeren en misschien ook niet kán voeren. Dat is een nadeel dat het hele fundament van het verlichte Westen op losse schroeven zet en tot nog ongekende barbarij en regressie kan leiden. Ook binnen de democratische wereld zelf.