De geopolitieke crisis

Geopolitiek is weer helemaal terug. Augustus 2014 – precies honderd jaar na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog – staat de wereld opnieuw in brand.

West-Europese democratieën zijn vooral gericht op het vergroten van de persoonlijke welvaart en het leiden van een aangenaam, ontspannen leven. Juist omdat we het nog zo goed hebben – zelfs de mensen die de voedselbanken bezoeken zijn in vergelijking met veel aardbewoners rijk – dringt de diepte van de afgrond waar we als Europeanen op afstevenen maar moeilijk tot ons door. Europa komt er achter dat het in een gewelddadige wereld leeft – een wereld die men niet begrijpt en niet kan analyseren. Een halve eeuw gefeminiseerd denken ligt hier aan ten grondslag.

Aan de Oostelijke kant staat Poetin. Zijn einddoel is Rusland weer tot de grootmacht te maken die het in de tijd van de Sovjet-Unie was. In het Zuiden is er Turkije, waar Erdogan overweegt om zich te laten benoemen tot nieuwe president. Turkije is een land met veel conflicten; denk aan Koerden, Armeniërs en Cyprioten. Onder leiding van Atatürk en diens nalatenschap is de staatscultuur een tijdje seculier geweest. Langzaam glijdt Turkije weer af richting het islamisme. De conflicten leiden tot een roep om autoriteit, om een harde hand die de orde kan handhaven en de macht kan uitbreiden. Nog verder richting het Midden-Oosten zijn er ISIS, Hamas, Hezbollah, de moslimbroederschap en vergelijkbare islamitische (paramilitaire) organisaties. Verder zou ik kunnen ingaan op de vechtpartijen tussen Palestina-demonstranten en de politie, recentelijk in grote Europese steden. Over China, dat een nieuwe industriële macht vormt en waar een structureel tekort aan vrouwen bestaat, heb ik dan nog met geen woord gerept.

Het centrale probleem is dat we ons niet meer kunnen inleven in de geest van de vijand. Palestijnen en Israëliërs bestrijden elkaar vanwege een territoriaal conflict waaraan etnische en religieuze scheidslijnen ten grondslag liggen. Postmoderne Europeanen kunnen überhaupt niet begrijpen wat dat is. Wij verkeerden in de naïeve voorstelling – ons voorgespiegeld door het succes van democratieën na de Tweede Wereldoorlog – dat de mensheid toegroeide naar eenheid en broederschap. Deze blijmoedige overtuiging van de generatie ’68 werd gesterkt door de geschriften van Loe de Jong, die rechter speelde over de geschiedenis: minderheden waren heilig, autoritaire regimes waren per definitie fout.

Maar de val van Srebrenica – waarbij de politiek-correcte bestuurlijke elite niet opgewassen bleek tegen de wreedheid van de Oost-Europese strijders – bracht barstjes in dit beeld. Recentelijk volgde Syrië, waar de islamistische opstandelingen mogelijk een groter kwaad vertegenwoordigen dan de seculiere dictator Assad. Het Westen twijfelde wie hier nu goed was en wie fout; Poetin maakte van de verwarring gebruik om de V.S. een hak te zetten. Nu is er een passagiersvliegtuig boven Oekraïne neergehaald en slaat de realiteit ons in het gezicht als een bitch. De Lusitania van de eenentwintigste eeuw?

Vier jaar geleden was ik op werkbezoek bij Europese liberalen. Het was een debat over het vormen van een Europees leger. Nadat alle participanten hun zegje hadden gedaan nam een Duitser het woord. Die vatte het geheel in klare taal: “We zien onszelf graag als de ordebewakers en vredestichters van de wereld. Maar we praten hier over het bouwen van wapens. Terwijl de Europese bevolking vergrijst. Dit betekent in de praktijk dat we tegen mensen moeten gaan zeggen dat we hun ouders niet meer kunnen opnemen in bejaardentehuizen omdat daar geen geld voor is. Omdat we het geld uitgeven aan bombardementen in bananenrepublieken. Men zal nooit akkoord gaan met de aanschaf van wapens als er tegelijkertijd vraag is naar meer zorg.” Toen was de discussie ten einde.

Europa is zwak. Europa staat verdeeld. Europa is economisch een grootmacht, de grootste speler op aarde. Toch is men niet in staat deze macht om te zetten in geopolitieke resultaten. “Vrijheid blijheid, de mens is innerlijk goed – laten we ons richten op vrijhandel en economische integratie, dan komt de wereldvrede vanzelf” aldus het motto van de achtenzestigers. Gefeminiseerd Europa noem ik dit. West-Europese mannen zijn opgevoed door een generatie vrouwen. Vrouwen die geweld maar slecht en gemeen vonden. Een beetje feminist liet haar zoontjes niet buiten soldaatje spelen. Dat zou maar leiden tot masculiene stereotypen en machogedrag. Straks staat het laatste handjevol macho's dat we hebben ongewapend in Oekraïne. Rusland kan Rotterdam bombarderen. Om maar even de verhoudingen weer te geven.

“Hoezo wapens en legers? Crèches en verzorgingstehuizen moeten we hebben!” aldus gefeminiseerd Europa in een notendop. Met als einduitkomst een geboorteratio bij bijvoorbeeld de Duitse vrouw van 1,3 (2,1 is nodig om een gelijk bevolkingsaantal te handhaven, zie The Dynamics of Demographic Decline). Voor Europeanen worden soldaten dus steeds schaarser en kostbaarder.

Op dit moment voel ik weinig vertrouwen in de toekomst van onze democratie. Vorige week voerde ik een gesprek met een politieke scoutingcommissie. “Je hebt de feiten goed paraat” kreeg ik te verstaan, “Maar als je dit soort discussies gaat voeren, wordt het te technisch. De gemiddelde kijker kan dat niet begrijpen. Je moet je doel en je resultaat in één vette kop kunnen vatten, anders zapt de kiezer verder. Journalisten lopen weg en maken er een eigen verhaaltje van. Politiek gaat niet meer om het nadenken over fundamenten. Dat moet je accepteren of iets anders gaan doen.” Omdat ik weiger me hier bij neer te leggen, richt ik dit betoog direct tot u. Ik denk namelijk dat de omstandigheden noodzaken tot een bredere discussie over de geopolitieke langetermijnstrategie van de Westerse beschaving. Zoals de machtsbalans op aarde nu verschuift, zouden de West-Europese en Oost-Europese volkeren elkaar in de toekomst nog wel eens hard nodig kunnen hebben.

Laten we hopen dat het allemaal met een sisser afloopt en dat we een groter conflict tussen Oost en West kunnen voorkomen. Zodat we ons kunnen concentreren op de grotere uitdaging: de geopolitieke afbladdering van de Europese volkeren en de opkomst van nieuwe machten.