Risico's Nederlandse economie, deel 2

In internationaal perspectief is het aandeel probleemleningen in de totale leningportefeuille beperkt. De verslechterde financiële situatie van huishoudens, gecombineerd met een oplopende werkloosheid, heeft een negatief effect op de consumptie. De dalende huizenprijzen hebben een sterk negatief effect op de consumptie, doordat consumenten meer gaan sparen, wat het economische herstel op de korte termijn drukt.

De oplopende werkloosheid vergroot de onzekerheid over het inkomen en de mogelijkheid om de lasten van de woning te dragen. Weliswaar stabiliseren de huizenprijzen, maar daarmee neemt het risico niet af. Ongeveer 30% van de huishoudens staat onder water, wat nog geruime tijd een risico voor banken zal blijven. Vooral jonge tweeverdieners zijn een risicogroep. Zij staan het vaakst onder water en hebben de hoogste rentelasten ten opzichte van het inkomen.

Goh, hoe zou dat nu toch komen? Hebben de banken die kredietverstrekking niet zelf aangejaagd? Tot zes keer het gezamenlijke jaarinkomen kon geleend worden! Tel uit je bankenwinst! Maar toen het misging waren het niet de banken die bloedden voor hun winstbejag, maar de belastingbetalers. Nietwaar CPB?

Vraagfactoren en de financiële positie van het mkb zijn de belangrijkste verklaring voor de afname van kredietverlening aan het mkb. Ondanks aanwijzingen dat aanbodbeperkingen van invloed zijn geweest, is het geen doorslaggevende factor voor de afnemende groei van kredietverlening aan het mkb.

Het Nederlandse bankwezen is voldoende gekapitaliseerd om aan de kredietvraag te voldoen. De verwachting is dat dit ook zo blijft wanneer de economie harder groeit dan verwacht, omdat eigen vermogen aantrekken dan makkelijker is.

Aan de vraagkant blijkt dat de economische terugval de behoefte aan nieuwe en uitbreidingsinvesteringen vermindert. Een daling van de kredietvraag is het gevolg, waarbij sommige banken ten opzichte van twee jaar geleden een daling van kredietaanvragen van bijna 50% rapporteren. Daarnaast bemoeilijkt de financieel zwakke positie van een deel van het mkb de toegang tot krediet. Financiële kengetallen tonen de verzwakking van de financiële positie van een deel van het mkb, en vooral het microbedrijf. Ondanks de crisis is gemiddeld het solvabiliteitscijfer voor het mkb op peil gebleven, is de liquiditeitspositie op orde en groeit de omzet gemiddeld op jaarbasis.

De rentabiliteit van het totale vermogen neemt gemiddeld genomen af sinds het uitbrekenvan de financiële crisis, maar blijft positief. Mkb-bedrijven zijn echter een heterogene groep, waardoor niet kan worden gezegd dat ‘het mkb’ er goed of slecht voorstaat. Binnen de grootteklassen zijn er bedrijven die het heel goed doen en bedrijven die op één of meerdere financiële kengetallen slecht scoren. Een deel van de microbedrijven scoort slecht. Zo heeft meer dan de helft van de microbedrijven te kampen met omzetkrimp, een rentedekking onder door banken gehanteerde normen, en een dalende solvabiliteit.

Door de terugval van bancair krediet aan het mkb is het wenselijk om alternatieven voor bancaire financiering te stimuleren. Traditionele alternatieven voor bankfinanciering, zoals leasing, factoring en participaties, worden relatief weinig gebruikt. Nieuwe alternatieve vormen van financiering, zoals microfinanciering, crowdfunding, kredietunies en mkbfondsen zijn sterk in opkomst, maar het blijven vooralsnog nichemarkten. Verdere ontwikkeling van een bredere kredietmarkt in Nederland zal een verbetering vergen van de vermogenspositie van het Nederlandse mkb. Een dergelijk transitieproces kost tijd.