Defensie en de gebroken beloften van de VVD

"De VVD is tegen verdere bezuinigingen op Defensie," staat te lezen op de site van de VVD. In april van vorig jaar zei VVD-leider Halbe Zijlstra zelfs dat er meer geld naar Defensie moest. "Wat heb je aan goede zorg en onderwijs als de veiligheid in het geding is?" zei hij op een partijbijeenkomst van de VVD. Een interessante stellingname van een partij die constant bezuinigt op Defensie.

Even leek het alsof Defensie zou worden ontzien toen de nieuwe minister van Defensie Jeanine Hennis bij haar aantreden in 2012 zei dat de militairen van Defensie veilig waren bij haar: "Van verdere bezuinigingen, zeker op de troepen, is geen sprake." Even leek het erop dat onze militairen zich geen zorgen hoefden te maken. Helaas, niets bleek minder waar.

De ene na de andere bezuiniging op Defensie volgde. De toekomst ziet er niet best uit voor onze krijgsmacht. Ja, de VVD zegt meer geld naar Defensie te willen, maar het lijkt erop dat de liberalen slechts een showtje geven voor de bühne. Dankzij de SGP en de ChristenUnie werd de schade voor Defensie beperkt in het Herfstakkoord, maar zelfs met dat beetje extra geld presteert de VVD het om de beloften voor Defensie te breken.

De geloofwaardigheid van de VVD neemt zienderogen af. Partijleider Rutte beloofde een lastenverlichting van 1000 euro, beloofde dat er geen geld naar Griekenland zou gaan, en beloofde dat hij van de hypotheekrenteaftrek zou afblijven. Et cetera. De lijst is werkelijk eindeloos.

De Dagelijkse Standaard heeft onderzoek gedaan naar de beloften van de VVD en wat de liberalen hebben waargemaakt in dit kabinet. Of beter: wat ze niet hebben waargemaakt. De beloften die de VVD heeft gemaakt tijdens deze kabinetsperiode zijn:

De beloften:
1. Geen bezuinigingen op de krijgsmacht.
2. Er komt een visie op de toekomst van de krijgsmacht.
3. Er wordt niet bezuinigd op de troepen, operationele capaciteiten worden ontzien.
4. Een financieel en operationeel duurzame krijgsmacht, evenwicht tussen ambities en middelen.
5. De krijgsmacht sterker uit de crisis laten komen.

De resultaten:
1. Wél extra bezuinigingen op de krijgsmacht.
2. Het ontbreekt nog altijd aan een échte toekomstvisie.
3. Er wordt bezuinigd op de troepen en operationele capaciteiten worden niet ontzien.
4. Volgens de Algemene Rekenkamer is de toekomst financieel en operationeel gezien niet duurzaam. Nog steeds is er "een kloof tussen de (verlaagde) ambitie en de capaciteiten van de krijgsmacht" (zie pagina 4 van dit rapport).
5. De krijgsmacht komt niet sterker uit de crisis. Het ambitieniveau gaat omlaag en Defensie moet slagkracht inleveren.

Het eindresultaat: van de vijf beloften maakt de VVD er niet één waar.

De schade voor Defensie dankzij dit kabinet
Ten eerste zijn er de bezuinigingen die Rutte II heeft ingepland. Daarnaast is een belangrijk deel van de financiële problemen voor Defensie veroorzaakt door de Wet Uniformering Loonbegrip (WUL). De WUL heeft als gevolg een fors negatief inkomenseffect voor alle militairen, omdat zij een eigen zorgstelsel kennen. Defensie moet binnen de eigen begroting zorgen voor compensatie van dit inkomenseffect.

Defensie doet dat niet volledig (dat zou 90 miljoen euro zijn), maar slechts voor een deel (50 miljoen euro). Defensie heeft er dus een kostenpost bij en militairen verliezen een deel van hun inkomen. Vanzelfsprekend is de onvrede bij het Defensie-personeel - terecht - groot. Akkoord, de WUL is uitgevoerd door Rutte I, maar Rutte II had best wat kunnen compenseren. Formeel is het misschien geen bezuiniging, maar daar komt het wel op neer.

De totale schade die dit kabinet - tot nu toe - heeft aangericht bij Defensie is als volgt (inclusief de twee plussen van het Herfstakkoord, dankzij SGP en ChristenUnie).

Het totale extra bezuinigingsbedrag komt daarmee op 197 miljoen euro. En dat is fors. Het komt bovenop de grootste naoorlogse bezuiniging op Defensie, die van Rutte I (zo'n 1 miljard euro). Er blijft zo niet veel over van Defensie. We hebben bijvoorbeeld geen tanks meer. Het argument is dat we die niet nodig zouden hebben voor een mobiele, snel inzetbare krijgsmacht, maar we weten allemaal wel beter. Het verdwijnen van de tanks heeft alles te maken met de bezuinigingsdrift van Rutte. Voor de militairen komen de klappen vanzelfsprekend hard aan. Zij krijgen te maken met de sluiting van kazernes, de opheffing van eenheden, het inleveren van salaris. En ze zijn onzeker over hun toekomst.

Maar het allerergst is hoe de VVD omgaat met deze bezuinigingen. De VVD doet namelijk alsof er niet bezuinigd wordt. De strategie van de VVD is er een van ontkennen, verhullen en ronduit liegen.

De strategie van de VVD I: ontkennen
De VVD ontkende bij het aantreden van het kabinet dat er zou worden bezuinigd op de krijgsmacht. Zowel minister Hennis als de VVD-fractie zijn hier schuldig aan. Terwijl voor iedereen duidelijk was dat er taakstellingen waren opgenomen in het regeerakkoord. Vervolgens kwamen er nieuwe bezuinigingen bij de Voorjaarsnota van 2013.

De prijsbijstelling van 79 miljoen euro werd niet toegekend, en later kwam er nog een taakstelling van 15 miljoen euro bij. Hennis ontkende dat het niet toekennen van de prijsbijstelling een bezuiniging zou zijn. Maar dat is onzinnig. Defensie wordt, net als overigens alle andere departementen niet gecompenseerd voor inflatie. Maar uitgerekend Defensie wordt er hard door geraakt, want Defensie is een investeringsgevoelig departement. Kortom, in gewonemensentaal is dat gewoon een bezuiniging.

In september 2013 gaf minister Hennis bij de presentatie van de toekomstnota 'In het belang van Nederland' toe dat er inderdaad toch bezuinigd zou worden. Maar dan in de typische taal van politici. Het zouden "geen gerichte bezuinigingen" zijn. Juist. 'Geen gerichte bezuinigingen' zijn óók bezuinigingen, mevrouw Hennis.

De strategie van de VVD II: verhullen
Het kabinet bezuinigt meer dan het wil toegeven, en dat heeft alles te maken met het Budget Internationale Veiligheid (BIV). Het is een budget dat staat op de begroting van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en is bedoeld voor de financiering van het zogenoemde 3D-beleid (Diplomacy, Defence & Development).

Het regeerakkoord was zo helder als maar kan. Het BIV ter grootte van 250 miljoen euro zou geheel worden gefinancierd vanuit de begroting van, jawel, Defensie. En dat is precies wat het kabinet heeft gedaan. Het grootste deel van het geld (192 miljoen euro) voor de uitvoering van buitenlandse missies is van minister Hennis naar minister Ploumen (PvdA) gegaan. De rest van het geld, meer dan 59 miljoen euro, is eveneens verdwenen uit het Defensie-budget (overigens komt dat geld terug, maar dat geld gaat dan niet naar de reguliere Defensiebegroting voor personeel, materieel, etc., maar naar missies).

Die 250 miljoen euro worden niet alleen gebruikt voor Defensie-operaties, maar bijvoorbeeld ook voor de beveiliging van diplomaten en ambassades in niet bepaald stabiele staten. En dat is van levensbelang, zoals we bijvoorbeeld weten van de zaak-Benghazi die toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton nog steeds achtervolgt. Met het geld van Defensie wordt nu ook beleid gefinancierd dat eerst met de begroting van Ontwikkelingssamenwerking werd gedaan. Maar zowel Hennis als Rutte ontkennen dat het een bezuiniging is. Tja.

De strategie van de VVD III: liegen
Premier Rutte bleef - zelfs na het verschijnen van de toekomstnota van minister Hennis – volhouden dat er niet zou worden bezuinigd op Defensie. Dat deed hij tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in 2013. Hij zei toen: "Er zijn geen nieuwe bezuinigingen op Defensie, maar het is wel een feit dat Defensie te maken heeft met heel veel financiële problemen die voortkomen uit het verleden. We nemen dus geen extra bezuinigingsmaatregelen."

Sorry, maar dat is gewoon een leugen van Rutte. Defensiepersoneel kreeg te horen dat er 2400 functies zouden worden opgeheven (even later werden dat er 'slechts' 1000 dankzij het Herfstakkoord), maar Rutte wilde niet toegeven dat hij aan het bezuinigen was. Over het extra geld naar Griekenland was hij achteraf tenminste eerlijk. Waarom vertelt hij niet de waarheid tegen onze militairen?

Conclusie
De VVD roept nu dat er meer geld naar Defensie moet. Een sympathiek en verstandig geluid, gezien bijvoorbeeld de opmars van de ISIS-terreur in Irak en Syrië. Maar het is een hypocriet geluid. Want juist dankzij de VVD (in Rutte I en Rutte II) is de Nederlandse krijgsmacht uitgekleed. De Defensie-uitgaven zijn lager dan ooit, nog lager dan in de tijden van het gebroken geweertje. De VVD is gewoon de nieuwe partij van het gebroken geweertje.

En de PvdA? Die vindt het allemaal geweldig. Als de socialisten het helemaal alleen voor het zeggen hadden, dan was Defensie in feite opgeheven. De VVD heeft het complete verkiezingsprogramma opgegeven om de PvdA tegemoet te komen. Hoe geloofwaardig is de VVD dan nog als het gaat om Defensie? Ik wil geen woorden zien, maar daden. Het Herfstakkoord bracht een paar van die daden, maar dat kwam door onderhandelingspartners ChristenUnie en SGP, niet door de VVD.

De economie begint een beetje aan te trekken en dat is goed nieuws. Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem heeft 600 miljoen euro gereserveerd voor extra uitgaven, deels om de gedoogpartners tegemoet te komen. Guess what? Het grootste deel - zo'n half miljard - gaat waarschijnlijk naar Ontwikkelingssamenwerking. Dijsselbloem vindt extra geld voor Defensie "een slecht idee". Zul je zien dat het kabinet er nog een schepje bovenop doet qua bezuinigingen op Defensie. Het zou me niets verbazen. Defensie is in ieder geval opnieuw een sluitpost voor Rutte en co.

De kans is minimaal dat er extra geld naar Defensie gaat. De VVD is ontzettend vaag over de amibities. Ja, er moet extra geld naartoe, maar hoeveel eigenlijk? En hoe moet dat worden gefinancierd? En wat vindt de PvdA daarvan? Die laatste vraag is heel belangrijk, want alles moet met goedkeuring van de PvdA gebeuren. Anders gebeurt het niet. Komt er geld bij of gaat de VVD wéér een belofte breken? Ik vrees het laatste. Ik heb mijn hoop inmiddels gevestigd op andere partijen, want de VVD is geen knip voor de neus waard als het gaat om Defensie.