Vrijheid cadeau

Vorige week was een opmerkelijke week. Niet alleen omdat het op 6 mei 2014 twaalf jaar geleden was dat Pim Fortuyn op brute wijze werd vermoord. Maar ook omdat precies 4 dagen ervoor geheel terecht commotie ontstond in het land omdat  de moordenaar van Pim Fortuyn voorwaardelijk vrij kwam. Alle mooie beloften van minister-president Rutte over het proefverlof en de ferme taal van staatssecretaris Teeven over de vrijlating van Volkert van der Graaf ten spijt. 

Hoewel deze heren graag doen geloven dat het niet meer in hun macht lag iets aan de vrijlating van Volkert van der Graaf te doen, is dit feitelijk onjuist. Die juridische ruimte is er wel degelijk: staatssecretaris Teeven kon het Openbaar Ministerie aansturen. Maar in plaats van het op scherp te spelen, verschool de staatssecretaris zich liever achter het Openbaar Ministerie en de premier zich achter de rechter, om verder gezichtsverlies te voorkomen.

Daar waar het om uitgeprocedeerde asielzoekers gaat, zijn uitspraken van de rechter voor dit kabinet opeens minder belangrijk. Neem bijvoorbeeld het Kinderpardon van staatssecretaris Teeven, waarbij uitspraken van de rechter met alle souplesse aan de kant worden geschoven. Geconcludeerd kan worden dat het een politieke keuze was om Volkert vrij te laten, en niets anders.

Je kunt je afvragen hoe we ooit aan zo’n systeem zijn gekomen waarbij gevangenen met zoveel gemak worden vrijgelaten wanneer zij tweederde van hun straf hebben uitgezeten, indien zij een gevangenisstraf van twee jaar of meer opgelegd hebben gekregen. Hiervoor moeten we even de geschiedenis in duiken. Een reden om in 2008 de ‘voorwaardelijke invrijheidstelling’ in te voeren als vervanging van de ‘vervroegde invrijheidstelling’ was om een einde te maken aan het automatisme waarmee gedetineerden, zonder verdere voorwaarden, op vrije voeten kwamen nadat ze tweederde van de opgelegde gevangenisstraf hadden uitgezeten.  

Met de nieuwe wetgeving kunnen voorwaarden worden opgelegd. Zo kan op grond van de huidige wetgeving als enige voorwaarde worden opgelegd dat een gedetineerde zich niet opnieuw schuldig maakt aan een strafbaar feit. Een flinke stok achter de deur voor crimineel Nederland dus, maar niet heus. Het niet plegen van een strafbaar feit is in mijn ogen namelijk niet meer dan normaal. Het zou het uitganspunt moeten zijn en geen voorwaarde op basis waarvan een gevangene strafkorting kan verdienen. 

In de praktijk blijkt bovendien dat gevangen nu met hetzelfde automatisme als destijds (tot 2008 toen de vervroegde invrijheidstelling werd vervangen door de voorwaardelijke invrijheidstelling) worden vrijgelaten. Jaarlijks gaat het om honderden gevallen. Om precies te zijn 391 met algemene voorwaarden en 770 met bijzondere voorwaarden (cijfers: Reclassering Nederland, 2 mei 2014). Volkert van der Graaf is één van de gelukkigen die in de prijzen viel.  

In 2007 hebben alle partijen in de Tweede Kamer, met de VVD en het CDA voorop, vóór het wetsvoorstel van de voorwaardelijke invrijheidstelling gestemd. Slechts één partij heeft hier tegen gestemd en dat was de PVV. De PVV heeft toen al aangegeven dat het niets ziet in het geven van een ‘bonus’ aan gevangenen. Onze strafwetgeving is tenslotte geen grote supermarktketen. Om diezelfde reden zal ik op korte termijn in de Tweede Kamer een initiatiefnota indienen om de wetgeving van de voorwaardelijke invrijheidstelling af te schaffen. De hardwerkende, zich aan de wet houdende burger krijgt ook niets cadeau; waarom een tot gevangenisstraf veroordeelde crimineel wel? En krijgt u korting op een verkeersboete als u bij de politieagent even dit boetebedrag zou willen pinnen? Nee dus.

Onlangs heeft de VVD laten weten dat het de voorwaardelijke invrijheidsstelling mogelijk iets willen aanscherpen. De VVD is van mening dat gedetineerden die zich goed gedragen die vrijheid wel mogen verdienen. Maar wat is ‘goed’ gedrag in de cel? Om dit te kunnen beoordelen heeft staatssecretaris Teeven onlangs een mooi programma gemaakt. Zo wordt het niet gebruiken van drugs en alcohol als ‘goed’ gedrag beschouwd. Ook ‘beleefd’ gedrag van een gevangene moet worden beloond. Dit is natuurlijk ronduit belachelijk. U en ik worden gestraft als we te hard rijden en onze parkeerboete wordt ook niet voor een derde deel kwijtgescholden als we ons goed gedragen. 

Om terug te komen op de voorwaardelijke invrijheidstelling van Volkert van der Graaf; ik hoop dat al die mensen die hun afschuw hebben uitgesproken over de vrijlating van Volkert van der Graaf beseffen dat alle politieke partijen, op één na, destijds vóór deze wetgeving hebben gestemd. Uitsluitend de PVV was tegen deze wetgeving en zal dat ook blijven. Weg met het automatisme waarmee gevangenen vervroegd in vrijheid worden gesteld. Dit kan echter alleen via een wetswijziging in de Tweede Kamer gerealiseerd worden. Door middel van een  initiatiefnota zal ik voorstellen de voorwaardelijke invrijheidstelling af te schaffen. Hiermee krijgen andere partijen een tweede kans om alsnog de daad bij het woord te voegen. De uitspraak “Ik zeg wat ik denk en ik doe wat ik zeg” van wijlen Pim Fortuyn lijkt me hier dan ook op zijn plaats.

Lilian Helder is Tweede Kamerlid voor de PVV - woordvoerder Veiligheid en Justitie. Ze heeft vanaf nu een twee-wekelijkse column op De Dagelijkse Standaard. U kunt haar hier volgen op Twitter.