Weidmann gelooft in het onmogelijke
Gisteren was Jens Weidmann in Amsterdam op uitnodiging van het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA). Ook DNB directeur Knot was erbij. Viel er iets nieuws te melden?
Niet echt, behalve dat Weidmann bevestigde dat de invoering van de euro een politieke beslissing was en de eurozone geen optimaal valutagebied, maar verder nam hij het hervormings en bezuinigingscredo van Merkel nadrukkelijker dan ooit over (opvallend was wel dat hij zei dat als een centrale bank wordt gebruikt voor andere doeleinden dan prijsstabiliteit, de onafhankelijkheid ervan in het geding komt: 'if central bank independence is used for purposes other than price stability, it is only a question of time until central bank independence is challenged'.).
Hervormen en bezuinigen, dat is wat de euroschuldenaren dus moeten doen van Weidmann. Klaarblijkelijk gelooft Weidmann dat de Latijnse cultuur veranderd kan worden. Laat ik hem maar meteen uit zijn droom helpen: dat gaat nooit gebeuren. De grijze en zwarte economieën daar zullen bloeien als nooit tevoren. Iedereen die in die landen heeft gewoond weet dat. Misschien moet Weidmann maar een tijdje president van de Spaanse Centrale Bank worden, of beter nog, een tijdje financieel journalist bij het plaatselijke sufferdje, dan leert hij het land tenminste kennen. En als hij het land heeft leren kennen, dan zal hij snappen dat Merkel cum suis aan een dood paard trekken. Een mordsdood paard. Een cultuur verandert men niet, ook niet onder (financiële) druk.
In zijn lezing gaf Weidmann een overzicht van de factoren die tot de eurocrisis hebben geleid en ging vervolgens in op de zwaktes van het Europese financiële systeem en benoemde wat er volgens hem nu moet gebeuren. Omdat de Europese lidstaten niet bereid zijn de controle over hun begrotingen over te dragen aan anderen, is het enige alternatief een strengere discipline bij de lidstaten. Ook moeten de lidstaten niet toegeven aan hun hervormingsmoeheid, zo zei hij:
"How could it go so wrong? Here is where the euro area's unique institutional set-up comes in.
The euro area teams up one common monetary policy with 18 national fiscal and economic policies. This approach reflects a currency area composed of sovereign member states. It grants member states enough room for manoeuvre to preserve their diversity, that is, to establish their own business models or to tailor institutions and policies to their own national preferences. (...) First, such a combination gives rise to a deficit bias, as it allows the costs of fiscal imprudence to be shifted partially on to others. An unsustainable fiscal situation in one country has repercussions for monetary union as a whole. And second, each member state issues debt in a currency it cannot create. Thus, a high level of fiscal discipline is needed to ensure that solvency concerns do not spiral out of control. This notwithstanding, the central banks' balance sheets can serve as a conduit for shifting risks among national taxpayers, even if there are no explicit fiscal transfers and irrespective of the approval of national legislatures - thus undermining countries' individual national responsibility and hence the very foundations upon which responsible decision-making is built."
Weidmann heeft, in navolging van zijn politieke baas, de euro dus heilig verklaard. Sterker, hij schijnt al voorzichtig te denken aan verruiming van de geldhoeveelheid in omloop, iets waar hij zich steeds tegen heeft verzet. Ofschoon hij daarbij wel opmerkte dat die verruiming niet gebruikt mag worden om staatsschulden van zwakke landen op te kopen. Maar wie gelooft het gesproken woord nog heden ten dage? Wel verwees hij fijntjes naar een uitspraak van Barry Eichengreen en Charles Wyplosz, al uit 1998, dat de belangrijkste rationale voor het Stabiliteits- en Groei pact juist de no bail out clause was geweest...(en omdat de landen zich er niet aan gehouden hebben zitten we nu in de problemen).
Volgens Weidmann loopt de eurozone een marathon en is nog maar net over de helft, daarbij aantekenend dat de tweede helft van de marathon zwaarder is dan de eerste. Dat belooft dus nog wat. Veelzeggend was wel, dat hij de ongebreidelde kredietverlening door banken en institutionele beleggers aan de zwakke eurolanden en de daarop volgende bail outs met elkaar in verband bracht, maar het oordeel erover aan het publiek liet:
"I leave it to you to decide whether this was because investors were neglecting the growing differences in economic fundamentals or because they never really believed that the no bail out clause would hold when the going got tough. In any case, the strong convergence in financing conditions set the wrong incentives: governments' purses were loosened, not tightened, structural reforms were postponed, not pushed."
Tegelijkertijd deel Weidmann een sneer uit naar de regeringen en banken die de ongebreidelde kredietverlening zomaar hebben toegelaten, zonder dat de gelden aangewend werden voor structurele economische groei investeringen:
"By the same token, banks and capital markets in many cases failed to allocate the inflowing capital efficiently. Instead of financing productive investment they shifted money into ballooning real estate sectors. As a result, banking systems in some euro-area countries were subsequently hit hard by a severe crisis."
Weidmann noemt dan vervolgens 3 aandachtsgebieden: herstel van economische onevenwichtigheden en herstel concurrentiekracht (door hervormingen en bezuinigingen oftewel interne devaluatie); herstel van de weeffout van de muntunie; en tot slot zegt hij dat er een flexibeler financieel stelsel nodig is (helaas gaat hij daar vanwege de tijd niet verder op in):
"First of all, the countries have to correct the macroeconomic imbalances and to boost the potential for sustainable growth by regaining competitiveness, by consolidating public finances, and by catching up on long-delayed structural reforms. Second, we need to address the weaknesses in the monetary union's institutional architecture. And third, we need a more resilient financial system. Owing to regulatory weaknesses, the financial system acted as an amplifying transmitter of the crisis."
Over het tweede punt, het verbeteren van de muntunie, zegt Weidmann dat dit een verdragswijziging impliceert en een wijziging van nationale grondwetten. Om vervolgens snel over te stappen naar het gehamer op hervormingen en begrotingsdiscipline, terloops opmerkend dat ook obligatiehouders een tol moeten betalen en dat bepaalde banken failliet zullen (moeten) gaan. Hij neemt alvast een voorschot op de stresstests; maar in mijn ogen is dit allemaal tevoren ingecalculeerd om het publiek zand in de ogen te strooien: 'geef enkele banken op en het lijkt alsof we alles onder controle hebben'. Maar dat is natuurlijk niet zo, zolang aan de werkelijke oorzaak van deze crisis niets gedaan is: het invoeren van een wisselkoersmechanisme en landen specifiek rentebeleid om de economische onevenwichtigheden tussen eurozone-lidstaten te beslechten. Het zijn louter lapmiddelen waar men mee komt. En nu dus ook Weidmann.
Hij zet in op de door Merkel gevoerde politiek, inclusief bankenunie en Single Supervisory Mechanism, ofschoon hij vond, dat het Europese bankentoezicht niet bij de ECB, maar bij een ander instituut moet worden onder gebracht. Waar hebben we dat toch meer gehoord? Weidmann lijkt gezwicht voor de politieke druk. We zullen zien, want ik ben toch erg benieuwd naar diens uitwerking van punt drie. En Klaas Knot dan? Die sloot zich in zijn speech naadloos bij Weidmann aan...
Hier vindt u een overzicht van mijn columns en u kunt mij hier volgen op Twitter.
Lees ook