Stille dood oorspronkelijke Europese gedachte

In mijn column van vandaag zal ik betogen dat er van de oorspronkelijke Europese gedachte weinig over is gebleven. Morgen werk ik dit thema verder uit met betrekking tot de plannen op economisch en monetair gebied.

Het voert in het kader van deze column te ver om in detail in te gaan op de totstandkoming van de Europese Unie, daarvoor verwijs ik graag naar mijn boek 'Het Eurobedrog', dat aanstaande woensdag 16 april uitkomt. Wel wil ik een moment met u stilstaan bij de diepere achtergronden van de Europese gedachte.

De gruwelen van de Eerste en Tweede Wereldoorlog en de massamoord op de Joodse bevolking (en de Russische door Stalin) waren voor mensen als Schuman, Monnet, De Gaspari, Adenauer, maar ook andere Europese denkers als Maritain, Guardini en Brugmans reden om te zeggen: dit nooit weer.

Schuman was overtuigd katholiek en dat zie je dan ook terug in de oorspronkelijke Europese gedachte en de kernwaarden, die daarbij de boventoon voerden, met nadruk op de menselijke waardigheid en de daaruit voortvloeiende solidariteit. De hartekreet 'nooit meer oorlog', werd aangevuld met katholieke noties van letterlijk en figuurlijke 'grenzeloze solidariteit' en 'eenheid in verscheidenheid' (in varietate concordia). Het was daarbij de bedoeling dat de Europese volkeren zich geleidelijk aan zouden omvormen tot één Europees volk. Net zoals regio's opgaan in één natie, zou naar Schuman's oordeel, nationaal burgerschap opgaan in een 'Europees burgerschap'. Stapje voor stapje op weg naar een volledige sociale, economische én politieke integratie. Dat was het ideaal. En de economie was daarbij geen doel op zich, maar slechts een middel om tot dat doel te komen. Eenheid in verscheidenheid dus. Tussen regio's, volkeren, naties en religies, met behoud van 'Europese' waarden. Het christendom als hoeder van het Europese culturele en spirituele erfgoed. 'Alle Menschen werden Brüder', ziedaar de heilige graal van de christen-democratische moraal. Europese integratie geschoeid op de leest van het (katholieke) christendom dus, mits, en dat heeft Schuman altijd erbij gezegd, er een breed draagvlak onder de bevolkingen zou worden gecreëerd.

De op 9 mei 1950 gepresenteerde Schuman Verklaring vormde het startsein van het huidige Europese project. Het is niet onbelangrijk om goed kennis te nemen van die Verklaring, want daaruit komt de Europese gedachte goed naar voren. Pikant detail is wel, dat álle voorbereidende documenten, die de basis vormden voor de inhoud van de Verklaring, de dag ervóór waren verbrand; het enige wat ons rest zijn de getuigenissen van de deelnemers, doch dit terzijde. Duidelijk wordt, waarom Griekenland coûte que coûte deel moet blijven uitmaken van de Europese Unie, aangezien het fundament van de eenwording volgens Schuman cum suis immers in het Europees spiritueel en cultureel erfgoed ligt. Zolang Griekenland goed zijn best zal blijven doen om bij 'de Europese familie' te horen, zal het land lid mogen blijven. Dit verklaart meteen waarom de eveneens sterk katholieke CDU van Merkel niet wil dat Griekenland de eurozone, laat staan de EU verlaat. Iets om in het achterhoofd te houden om de economisch onbegrijpelijke besluiten van het Europees bestuur inzake Griekenland te begrijpen. Het verklaart ook waarom een christen-democraat als Juncker, liefhebber van 'dark and secret debates', als kandidaat voorzitter van de Europese Commissie naar voren geschoven wordt (en hij zal het worden op 31 oktober aanstaande, mark my words). In een interview met het Duitse weekblad Der Spiegel, in maart 2013, mochten we uit diens mond vernemen, dat de vraag 'of de euro overleeft' simpelweg niet gesteld kan worden:

De vraag is natuurlijk in hoeverre Schuman's ideaal nu nog actueel is, nu de invloed van het Christendom in het moderne Europa niet meer is wat het is geweest, om het eufemistisch uit te drukken. De christelijke moraal lijkt uitgeholder dan ooit: vooral de katholieke kerken lopen leeg en het aantal actief belijdende christenen ook. En dat alles zonder dat er een nieuw moreel kader voor in de plaats wordt gesteld. Daardoor verkeren grote delen van de bevolkingen van de Europese natiestaten momenteel in een moreel vacuüm. Wellicht dat het moderne humanisme van de in 2009 overleden Britse denker Harold John Blackham in die lacune voorziet, maar dat waag ik te betwijfelen, daarvoor is de Europese cultuur (nog) teveel doordrenkt met christelijke waarden, dat helaas in toenemende mate een duivelspact met het post-modernistische cultuurrelativisme van de aanhangers van de multiculturele samenleving heeft gesloten. Een doodlopende weg als u het mij vraagt.

Maar het oorspronkelijke gedachtegoed dat ten grondslag heeft gelegen aan de vorming van de Europese Unie lijkt heden ten dage gekaapt te zijn geworden door een ambtelijke elite, via lobbyisten aangestuurd door grote internationaal opererende corporaties en tot uitvoering gebracht door ongekozen eurocommissarissen. Er is niet alleen sprake van een enorm democratisch tekort van de EU, ook staat het oorspronkelijke ideaal onder druk. Gisteren bereikte de teloorgang van de oorspronkelijke Europese gedachte een nieuw dieptepunt met het pleidooi van Guy Verhofstadt voor Europese belastingen. Onze Michael schreef daar vanmiddag al over. Het fanatieke federalisme van de Verhofstadt's van deze wereld vervult me met grote zorg. Niet alleen vanwege het anti-democratische karakter ervan, maar ook omdat het de historische realiteit van de verschillende natiestaten niet wenst te erkennen. Er wordt veel te lichtvaardig heengestapt over die verschillen, alsof die niet bestaan. Dan ben je bezig gevaarlijke struisvogelpolitiek te bedrijven.

Wil de Europese gedachte een kans maken, wil men écht de vrede in het Avondland bestendigen, dan zouden mensen als Verhofstadt, maar ook Juncker en Schulz en de hele oude politieke garde die nu aan de touwtjes trekt zich moeten realiseren dat  voortgaan op de huidige ingeslagen weg, de beste garantie vormt voor het bereiken van het tegendeel van wat werd beoogd. Maar ik vrees met grote vreze, beste lezers, dat ook de nieuw te vormen Europese Commissie horende doof en ziende blind blijft voor die verschillen. Op 4 december van dit jaar gaat de jezuïet Herman van Rompuy met pensioen. Het zal mij benieuwen wie de Raad als zijn opvolger aanwijst. Van Rompuy was voor de gevestigde EU-orde de ideale voorzitter: belezen, intelligent, bestuurlijke ervaring met een politiek hopeloos verdeeld klein Europees land én vurig voorstander van Schuman's gedachtegoed. Schuman's woorden dat 'elk mens een zware taak in het leven heeft, veel groter dan hij of zij denkt, en die elke verbeelding te boven gaat', zal hem ongetwijfeld als muziek in de oren klinken. Maar die taak kan nooit zijn om bij te dragen aan 'iets' wat het volk niet wil. Nooit. Het ideaal van Schuman is mooi, maar tot mislukken gedoemd, want er is geen 'Europees' volk. Dáár zit de crux. Morgen deel 2.