De buurt van Mohammed B.: 10 jaar later

In 2004 verscheen haar boek “Onzichtbare Ouders, de buurt van Mohammed B.” over de leerlingen van een zwart vmbo in Amsterdam Slotervaart. Na tien jaar wil Margalith Kleiwegt weten wat er terecht is gekomen van de pubers van klas 2K.

Toen het eerste boek van Kleiwegt uitkwam, ging er een schok door Amsterdam en de onderwijswereld heen. Hoe had het zo ver kunnen komen? Leerlingen die maanden van school weg konden blijven, zonder dat er een haan naar kraaide. Zoveel leerlingen die zonder diploma van school gingen. Een oud aftands gebouw waar de ratten door de aula liepen en waar een voortdurende stank hing.

Onderwijs, dat onder de maat was, gegeven door docenten die nauwelijks in staat waren contact te maken met hun leerlingen, omdat ze de achtergrond van die leerlingen niet begrepen. Een achtergrond met ouders die de taal niet spraken, geen benul hadden van het Nederlandse onderwijssysteem, soms niet eens wisten waar de school van hun kind stond. Armoede, verslavingsproblematiek, criminaliteit, werkeloosheid. Er moest iets gebeuren.

Vooral PvdA’ers trokken zich het lot van het Calvijn met Junior College en haar leerlingen en personeel aan. Partijprominenten zoals toenmalig wethouder Lodewijk Asscher, oud-voorzitter Felix Rottenberg en Geert Mak vormden een comité dat erin slaagde om bij het bestuur van verantwoordelijke, christelijke, onderwijskoepel Amarantis een voet tussen de deur te krijgen. Vanuit de gemeente werden er gelden vrijgemaakt om extra maatregelen te financieren die de school er weer bovenop moesten helpen.

Kleiwegt is blijkbaar best tevreden met de ontwikkelingen sindsdien. Het spijbelen is significant afgenomen. Steeds meer leerlingen sluiten hun loopbaan op het Calvijn af met een diploma, zelfs van een MBO2 opleiding. Dat betekent een startkwalificatie en dus makkelijker toegang tot de arbeidsmarkt. Het onderwijs en de veiligheid zijn verbeterd. Vanaf 2015 wordt er gewerkt en geleerd in een mooi, nieuw schoolgebouw.

Er is nog meer veranderd. Het lerarencorps is inmiddels voor meer dan de helft van niet-Nederlandse afkomst, wat de communicatie met ouders en kinderen vergemakkelijkt. 

De directie bestaat o.a. uit twee jonge mannen van Marokkaanse afkomst die een positief rolmodel vormen. Ze komen uit dezelfde wijk, kennen het klappen van de zweep en zijn moslim, maar dan op een ‘calvinistische manier’, zoals Kleiwegt dat noemt. Ze hebben de schaamtecultuur afgezworen en leggen het zwaartepunt bij de eigen verantwoordelijkheid. Die aanpak werkt ook bij de leerlingen, zo lezen we. Eén van de twee rolmodellen zit sinds kort in de Amsterdamse gemeenteraad voor de PvdA.

Kleiwegt vertelt het allemaal vrij enthousiast. Ze ziet vooruitgang en is daar blij mee. Maar het is verbazingwekkend hoe ze bepaalde voorvallen opschrijft, zonder kritisch stelling te nemen. Als ze bijvoorbeeld hoort dat een meisje naar een andere school wordt overgeplaatst, omdat ze op het Calvijn in conflict kwam over een religieuze kwestie.

Wat zegt zoiets over het schoolklimaat, over tolerantie, godsdienstvrijheid, integratie? Want verderop lezen we dat de Surinaamse, christelijke Kevin zich niet prettig voelt op school en daardoor soms wegblijft. De overheersend islamitische leerlingen hebben namelijk van hem geëist dat hij de koran bestudeert, terwijl hij dat niet wil.

Toch is de vermenging van de islam en onderwijs voor Kleiwegt blijkbaar niet echt “tricky business”. Zo benadrukt ze keer op keer hoe goed het zou zijn als er op scholen islamonderwijs gegeven zou worden, zoals Ahmed Marcouch (PvdA) heeft voorgesteld, omdat er dan in een behoefte wordt voorzien. En dat kan beter gebeuren op een school als het Calvijn, in plaats van op een koranschool waar geslagen en geïndoctrineerd wordt. Kleiwegt vindt het prima dat er een stilteruimte is ingesteld op het Calvijn waar gebeden wordt door zowel leraren als leerlingen. Je mag er niet met je schoenen op het tapijt.

Aan moskee-internaten (en de recente politieke aandacht daarvoor) besteedt Kleiwegt ruimschoots aandacht. Na een afweging komt ze tot de conclusie dat de jongens weliswaar een flinke portie islamitische Suleymanci-ideologie meekrijgen in Ekmel, maar Westerse verleidingen worden er ver buiten de deur gehouden, waardoor ze wel hun diploma halen. Bij het meisjesinternaat is de afspraak dat er ook binnen een hoofddoek gedragen wordt, om te voorkomen dat er groepjes worden gevormd en de meisjes elkaar uitsluiten. In de internaten wordt meer Turks dan Nederlands gesproken: dat gaat eigenlijk vanzelf.

Net zoals “Onzichtbare Ouders” interessant was om te lezen, is het nieuwste boek van Kleiwegt absoluut de moeite waard. Alles passeert de revue. Meisjes die het beter doen dan jongens. Het rondhangen op straat met verkeerde vrienden en daaruit voortvloeiende criminaliteit. Onmacht en schaamte van ouders. Minstens drieduizend (volgens stadsdeelvoorzitter van Nieuw-West Achmed Baâdoud, PvdA) jonge kerels die zonder diploma of werk de hele dag in bed liggen of doelloos hun leven weg blowen. Als ze al niet met duistere zaken bezig zijn. De moeite die politiek en hulpverlening doen om samen met het onderwijs het schip te keren.

De grote vraag is of de nieuwe koers van het Calvijn richting de Nederlandse open samenleving gaat, waar het vrije individu centraal staat. Zolang religie en afkomst (collectiviteit) worden gezien als onderdeel van de oplossing voor het maatschappelijk drama dat is ontstaan in Amsterdam Nieuw-West, kun je niet kritisch genoeg zijn. Niet alles kan gerechtvaardigd worden met betere onderwijsresultaten. Toch lijkt het erop dat Kleiwegt geen grote bezwaren ziet. En ze denkt blijkbaar ook dat de PvdA, die in Amsterdam al sinds jaar en dag de stad bestuurt en het zo ver heeft laten komen, nu de wijsheid in pacht heeft.