Kapitaal & consequenties

Goed, nog één keer over die buffers voor banken.

Ik weet het, we willen het eindelijk wel weer eens over iets anders hebben, maar het is nu eenmaal een actueel thema met heel veel facetten. Je raakt er niet over uitgepraat.

“De VVD toont zich hardleers en keert zich tegen hogere buffers voor de banken. En als het misgaat? Dan mag de burger betalen.” twitterde SP voorman Emile Roemer in aanloop naar het Tweede Kamer debat over kapitaaleisen van 6 februari 2014.

Roemer verwoordt hiermee de mening van de overgrote meerderheid in het parlementaire en publieke debat over de banken. Hogere buffers in de vorm van meer eigen vermogen houden de burger buiten schot als het fout gaat met een bank. Het kan en mag niet zo zijn dat de belastingbetaler opdraait voor de verliezen. Dat moeten de aandeelhouders doen. Die aanvaarden expliciet de risico’s en staan garant voor verliezen. Ik ben het hier van harte mee eens. Maar laten we hopen dat Roemer ook begrijpt dat hij niet moet zeuren als banken grote winsten voor die aandeelhouders genereren want dat is de andere kant van de medaille.

Aandeelhouders worden betaald om eventuele verliezen op te vangen. Tijdens de financiële crisis bleek dat de buffers van veel banken te klein waren om de schokken op te vangen en die banken moesten met belastinggeld overeind gehouden worden. Dat is niet wenselijk. Aandeelhouders zijn absoluut de meest geëigende partij om de risico’s te dragen. Ook ik ben dus voor hogere buffers.

Maar klopt het dat hiermee ‘de burgers’ gevrijwaard zijn van mogelijke toekomstige bancaire ellende zoals Roemer lijkt te denken? Nee natuurlijk, tenzij de aandeelhouders die de verliezen dragen ingezeten zijn van een nog onbekende maar kapitaalkrachtige planneet. Verliezen slaan hoe dan ook uiteindelijk neer bij echte mensen van vlees en bloed. Is het niet in de hoedanigheid van belastingbetaler, dan wel in die van belegger, werknemer of consument. Als banken hogere buffers moeten hebben, betekent dat simpelweg dat er meer geld in de aandelen van banken gestoken moet worden. En gezien de omvang die buffers volgens sommigen moeten hebben kan het niet anders dat daar ook geld van u mee is gemoeid.

De Nederlandse hoogleraar Bas Jacobs bijvoorbeeld, pleit in navolging van Anat Admati en Martin Hellwig voor een kapitaaleis tot wel 30% van het balanstotaal. Waarom het zo hoog zou moeten zijn wordt niet echt onderbouwd. Het is vooral een statement. Voor de Nederlandse banken zou dit betekenen dat er een slordige €500 miljard aan additioneel aandelenkapitaal moet worden opgehaald. Geen kinderachtig bedrag. Het is ongeveer 80% van ons nationale inkomen. Het is ongeveer een derde van het door verzekeraars en pensioenfondsen belegde vermogen.

Aannemende dat er niet ergens €500 miljard ongebruikt op de plank ligt moeten bijvoorbeeld de pensioenfondsen bepaalde beleggingen verkopen om bankaandelen te kunnen kopen. Tegelijkertijd zulIen banken het opgehaalde vermogen aanwenden om hun schulden af te bouwen. Dit schuldpapier is weer in handen van de (institutionele) beleggers die de aandelen moeten kopen. In wezen betekent dit alles dus een grote verschuiving in de beleggingsportefeuilles van vastrentende waarden naar risicokapitaal.

Als banken in de toekomst weer eens in de problemen raken dan heeft u daar dankzij hogere buffers als belastingbetaler hopelijk geen last van. Maar als deelnemer in een pensioenfonds kan de rekening zeker wel op uw bordje terecht komen. Hogere buffers an sich, beschermen de maatschappij niet tegen verliezen. Wat uiteindelijk veel belangrijker is, is hoe de banken omgaan met het geld dat ze aantrekken. Aan wie lenen ze het uit? In welke projecten wordt geïnvesteerd? Het debat over de kapitaaleisen gaat over hoe de risico’s verdeeld worden. Maar het gaat voorbij aan de vraag hoe risicovol de activiteiten mogen of moeten zijn. Tenzij we willen leven in een statische wereld zonder verandering en groei is het onmogelijk alle risico te elimineren. Ook niet voor banken. Wat hierbij wel interessant is, is de vraag of de manier waarop een bedrijf is gefinancierd, invloed heeft op de risicograad van de investeringen die gedaan worden. Of er dus een verband is tussen rechts en links op de balans. De financieringsstructuur kan allerlei gedragseffecten veroorzaken. Maar of het gedrag nu minder of juist meer risicovol wordt met meer eigen vermogen lijkt geen uitgemaakte zaak. Ik kom althans redeneringen in beide richtingen tegen. Ook hierover zijn de meningen dus verdeeld. Ik vrees dat het in een volgende column toch nog een keer over die kapitaaleisen moet gaan.

Ewoud Jansen, Econoom en publicist, Twitter: @ewoudjansen