Dossier Duitsland, deel 1: Wat kiest Duitsland?

Op 22 september kiest Duitsland een nieuw parlement. Tot die tijd zullen we geen al te slechte berichten over de euro en de eurozone vernemen. Dat staat vast. En Frau Merkel zal herkozen worden. Dat staat ook vast. Maar wie zullen haar flankeren? Hier een eerste deel over een wekelijkse bijdrage (tot aan de verkiezingen) over Duitsland en de Duitse politiek. Wie zijn de belangrijkste partijen bij onze oosterburen eigenlijk? En waar staan ze voor? Vandaag aandacht voor de grootste Duitse partij: het CDU/CSU.

De belangrijkste partij in Duitsland is uiteraard het christen-democratische CDU, in de economisch én politiek belangrijke deelstaat Beieren is dat haar zusterorganisatie CSU. Op ruime afstand volgt de SPD die op haar beurt op ruime afstand wordt gevolgd door de Groenen. Helemaal onderaan het politieke spectrum vinden we dan een scala aan splinterpartijtjes, waaronder de euro-kritische AfD, Alternative für Deutschland, die volgens de laatste peilingen de grootste moeite zal hebben om de kiesdrempel van 5 procent te halen. Opvallend is overigens wel, dat in de peiling van het toonaangevende Handelsblatt de AfD vier keer zo hoog word gepeild als in de peilingen van de gevestigde peilbureau's. De parallel met de beginperiode van de PVV in Nederland is treffend, maar dit terzijde.

Hoe dan ook, er zijn in feite dus maar drie dominante partijen in Duitsland: met het CDU/CSU aan kop, gevolgd door de socialisten van de SPD en de klimaatgelovige Grünen. De rest hangt min of meer een beetje bij en speelt geen wezenlijke rol van betekenis. Waar staat het CDU eigenlijk voor?

Wie het maar liefst 128 pagina's tellende verkiezingsprogramma van de christen-democraten doorbladert, 'Gemeinsam erfolgreich für Deutschland', herkent natuurlijk veel van wat ook in de CDA programma's staat. Kort samengevat: 'grenzeloze solidariteit' met de Duitse burger, maar in feite met iedereen. Maar de vraag is of die grenzeloze solidariteit ook op termijn nog door de Duitse burger verleend wil worden, als zij erachter komt dat ook In Die Heimat de broekriem aangehaald moet worden om de Fransen van eten en drinken te voorzien. Of als dat betekent, dat de inflatie in Duitsland schrikbarende hoogten gaat bereiken. Want dat gaat bij ongewijzigd beleid onvermijdelijk een keer gebeuren.

Frau Merkel heeft aangekondigd dat zij niet herkiesbaar is voor een volgende termijn en zich vanaf 2016 bezig gaat houden met haar man en andere hobbies, zoals koken. Maar wat zal haar erfenis zijn? Welk Duitsland laat zij achter? En, niet onbelangrijk, wie wordt haar opvolger? Zeker is dus ook, dat tijdens haar komende periode als Bundeskanzelerin er de nodige interne strijd om de macht zal plaatsvinden. Welke invloed zal dat hebben op de politieke positie van Duitsland in Europa?

Dat Europa binnen het CDU een heus thema is blijkt wel uit de aandacht ervoor in het uitgebreide verkiezingsprogramma. Dat blijkt niet alleen uit de lange pre-ambule, maar ook uit het feit, dat het CDU programma begint met 'Duitslands toekomst in Europa'. Dat is veelzeggend. Wat schrijft het CDU over Europa?

Vrijvertaald komt het dus neer op Schuman's 'nooit meer oorlog' doctrine, waarmee de Fransen destijds in 1950 op de proppen kwamen en waarmee Mitterand op handige wijze Duitsland de euro ingerommeld heeft in ruil voor de door Kohl zo felbegeerde Duitse eenwording. Het 'Een Verenigd Europa is Vrede' argument is inderdaad een stokpaardje van de christen-democratie, óók in Duitsland. Vooral in Duitsland. Maar solidariteit kent grenzen.

Want wie kijkt naar de reële exposure van Duitsland, die alleen al op dit moment en alleen al in het kader van het EFSF (European Financial Stability Facility) en het EFSM (European Financial Stability Mechanism) ruim € 68 miljard (!) bedraagt, die begrijpt, dat de financiering van zwakke eurozonelidstaten door Duitsland (en Nederland!) niet eindeloos door kan blijven gaan. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de ruim € 190 miljard, waarvoor Duitsland zich óók heeft gecommitteerd vanwege het permanente financieringsfonds ESM (European Stability Mechanism). Juist en vooral ook, omdat met het in stand houden van de euro en de eurozone geen structurele oplossing van de oorzaken van de eurocrisis wordt geboden.

Volgens het verkiezingsprogramma is het CDU tegen een permanente transferunie en de uitgifte van eurobonds. Ik citeer:

Vrij vertaald: men verwijt de socialisten en de groenen tot viermaal toe het Stabiliteits- en Groei Pact te hebben geschonden. Men verwijt de Rood-Groenen voorts een permanente schuldverstrengeling na te streven door te pleiten voor eurobonds, ter financiering van de Europese schuldenberg. Het CDU verzet zich tegen het vormen van zo'n 'Schulden Unie', omdat het de Duitse belastingbetaler niet wil laten opdraaien voor de kosten daarvan. men wil dat elke staat haar eigen financiële broek ophoudt. Er komt dan ook binnen Merkel's partij steeds meer verzet tegen het door haar gevoerde euro-beleid.

Maar het zijn toch vooral mooie woorden in dat verkiezingsprogramma, waarvan het maar de vraag is of zullen ze ooit ook kunnen worden waargemaakt. Immers, wie kijkt naar mogelijke coalities op basis van de jongste peilingen, die ziet dat het CDU er bijna niet omheen kan om met de socialisten 'in einem Boot' te zullen moeten stappen, wellicht nog aangevuld met de Groenen. Veel meer smaken zijn er niet, want de liberale FDP moet zelfs vrezen voor het halen van de kiesdrempel. Dat Duitse kiesstelsel verdient overigens een korte toelichting, want dat gaat daar bij onze oosterburen heel anders dan bij ons.

Het kiessysteem voor de Duitse Bondsdag is in basis een systeem van evenredige vertegenwoordiging met een kiesdrempel van vijf procent, waaraan tevens bepaalde elementen van een districtenstelsel zijn toegevoegd. Wie in de Bondsdag wil worden gekozen moet of de relatieve meerderheid in een een-persoons-kiesdistrict halen (Direktmandat), of op een redelijk goede plaats van een deelstaats-lijst (Landesliste) van een partij staan. Een politicus mag trouwens zowel in een kiesdistrict als ook tegelijkertijd op een partijlijst staan. Een reële kans op een Direktmandat maken normaliter alleen de kandidaten van CDU/CSU en die van de SPD in Oost-Duitsland ( en sommige politici van Die Linke). Overigens is pas op 9 mei jongstleden een wijziging van de kieswet door het parlement aangenomen, welke de invoer van Ausgleichsmandaten inhield.  Dit betekent, dat afhankelijk van het aantal 'overhangmandaten' en het verschil in opkomst in de verschillende deelstaten, het totale aantal zetels voor een partij aanzienlijk kan toenemen.

Hoe het ook zij, de uitslag van de komende verkiezingen van 22 september zullen bepalend zijn voor de koers van schip Europa.

Een volgende keer meer over de Duitse verkiezingen en de partijen die daaraan meedoen.

Klik hier voor een overzicht van mijn columns en volg mij hier op Twitter.