Liever het leger dan de islamisten aan de macht in Egypte

Het geweld van het leger is op z'n minst te betreuren, maar het alternatief, de Moslimbroederschap terug aan de macht, zou erger zijn.

Naar schatting enkele honderden aanhangers van de Moslimbroederschap werden deze week gedood toen het leger protesten in Caïro en andere steden uit elkaar schoot. De Moslimbroeders, die demonstreerden tegen de legercoup van vorige maand toen hun leider, president Mohamed Morsi, werd afgezet, beweren dat de soldaten willekeurig in de menigten schoten. Het leger houdt vol dat de demonstranten stenen en Molotov-cocktails naar de troepen gooien voor zij het vuur openden.

Wie de waarheid spreekt, doet er weinig toe. Belangrijk is dat het leger duidelijk heeft gemaakt dat het niet met zich laat sollen. Of de Moslimbroeders die boodschap hebben begrepen, is maar de vraag. Grote kans dat zij juist volharden in hun verzet tegen de interim-regering.

Het geweld zet het Westen wederom voor het blok. Europa en de Verenigde Staten hebben belang bij een stabiel Egypte. Op die manier blijft het Suezkanaal open voor internationaal vrachtverkeer en de vrede met Israël bewaard. Maar dezelfde landen die altijd pleiten voor vrijheid en democratie kunnen moeilijk zwijgen terwijl het Egyptische leger een democratisch gekozen regering afzet en demonstranten vermoord. De gebruikelijke veroordelingen zijn dan ook geuit. Iedereen 'verafschuwt' het geweld. Terwijl we eigenlijk opgelucht zijn dat het leger eindelijk een einde begint te maken aan de onrust.

Zoals Zbigniew Brzezinski, de nationale veiligheidsadviseur van oud-president Jimmy Carter, gisteren op Morning Joe, de ochtendshow van nieuwszender MSNBC, zei: de vraag is niet alleen met welke van de twee partijen het Westen kan leven; de vraag is welke van de twee de beste kans biedt op een stabiel Egypte dat, heel misschien en op de lange termijn, een echte democratie kan worden. "Het leger is niet erg aantrekkelijk," gaf Brzezinski toe, "maar er is op z'n minst een kans dat het zich ontwikkelt in iets dat uiteindelijk op Turkije begint te lijken." Daar was het leger decennialang aan de macht, maar wist zich toch een min of meer pluralistische democratie te ontpoppen. Die democratie staat nu onder druk, maar de afgelopen twintig jaar ging het goed.

Adam Garfinkle, de hoofdredacteur van The American Interest, deelt de visie van Brzezinski. Hij schreef eergisteren dat het leger de rol van een 'Praetoriaanse Garde' kan spelen die de opkomst van een pluralistisch en misschien, ooit, een democratisch Egypte kan leiden. Dat Egypte komt er op een dag, voorspelt hij, omdat het land de afgelopen decennia langzaam maar zeker liberaler is geworden.

Dat liberale Egypte is vooralsnog echter in de minderheid en vooral aanwezig in de grote steden. De meerderheid van het volk is patriarchaal en hiërarchisch ingesteld, volgens Garfinkle. Die houding leent zich niet voor het soort liberale democratie die we in het Westen kennen.

Wat niet wil zeggen dat het leger een vrije hand moet krijgen. Garfinkle waarschuwt dat als het er niet in slaagt de islamisten en salafisten in het politieke proces te betrekken, Egypte verdeeld blijft. De Moslimbroederschap zal dan radicaliseren, voegde Brzezinski daaraan toe, wat de kans op politiek en religieus geweld alleen maar vergroot. De gruwelijke behandelingen van Kopten door aanhangers van de Moslimbroederschap is daar het bewijs van.

Helaas lijken de Moslimbroeders bereid een burgeroorlog uit te lokken om weer aan de macht te komen. Zij voelen er niets voor om andersdenkenden in het 'politieke proces' op te nemen. Minderheden (atheïsten, Kopten, homoseksuelen, vrouwen) hebben het nakijken, maar ook voor vrome moslimmannen wordt het leven er bepaald niet prettiger op als de islamisten het voor het zeggen krijgen. En, belangrijker voor ons, een islamistisch Egypte maakt de gehele regio instabieler en zet het vredesverdrag met Israël op het spel. Dan liever het leger aan de macht.