Octrooipraktijk moet anders, echt anders

Octrooien (ja, zo heet dat in het Nederlands; niet 'patenten') staan nogal in de publieke aandacht. Dat komt doordat bedrijven als Apple en Samsung innoveren maar zo zo vinden en hun geld liever verdienen door hun octrooiportfolio aan te wenden. Vrij vertaald: procederen met een octrooi in de hand is kennelijk lucratiever dan daadwerkelijk een mooi product maken.

Hoe kan dat? Als een bedrijf een octrooi aanvraagt en toegewezen krijgt op een bepaald product of een bepaalde procedure, dan is toch duidelijk wanneer een ander daar inbreuk op maakt? Dan zal Samsung toch niet zo gek zijn om Apple-technologie rechtstreeks over te nemen? 

Tja, was het maar zo'n feest. Octrooien zijn notoir breed geconstrueerd. Een beetje octrooi-agent gaat voor u allereerst de halve wereld claimen Hij is bereid zijn claims naar beneden bij te stellen, maar enkel op aanwijzing van de klerken van het octrooibureau. Controleren of octrooi-aanvragen aan de criteria voor toekenning voldoen, is het werk van deze octrooi-klerken. En daar zitten heel goede tussen (Einstein is natuurlijk het beroemde voorbeeld).

Maar ook heel goede mensen kunnen overwerkt raken. Het simpele feit is dat er veel te weinig personeel is om alle octrooiaanvragen grondig te controleren. In de afgelopen dertig jaar is het aantal aanvragen vervijfvoudigd. Het personeelsbestand is nauwelijks gegroeid.

Het resultaat is dat aanvragen onvoldoende kritisch tegen het licht worden gehouden en dat er onterecht (ruime) octrooien worden toegekend. Zonder meer het meest kwalijke effect is het toekennen van veel te breed geconstrueerde octrooien. Een mooi voorbeeld daarvan is weliswaar oud, maar geeft aan wat de effecten kunnen zijn van overhaaste en onkritische toekenning.

In 1988 werd Harvard het zogenaamde 'oncomouse patent' toegekend. Harvard-wetenschappers hadden een muis weten te fokken die extra vatbaar was voor kanker en als zodanig gebruikt kon worden in medische onderzoeken naar kankermedicijnen. Allemaal schitterend. Alleen was het geclaimde en vervolgens toegekende octrooi belachelijk ruim: het octrooi bevat twaalf claims waarvan er slechts één betrekking heeft op de daadwerkelijke muis. Concreet: de gebruikte methode werd niet alleen als intellectueel eigendom geclaimd met betrekking tot muizen, maar tot alle niet-menselijke, 'onco-zoogdieren'. Er was bij aanvraag geen snippertje bewijs geleverd dat deze claim zou rechtvaardigen. Toch werd het octrooi toegekend.

En dit illustreert het probleem: octrooi-beoordelaars zijn door hun ongekende werklast niet altijd in staat voldoende kritisch te kijken naar de aanvragen die ze op hun bureau krijgen. Dat resulteert in het verlenen van bizarre octrooien die niet alleen onterecht, maar ook schadelijk zijn. Voornoemde technologiegiganten maken zich daar schuldig aan: innoveren is niet zo belangrijk, een breed octrooi wel. Het gaat dus niet zozeer om daadwerkelijke progressie, maar om juridische spitsvondigheid. Maar van juridische goochelarij werkt uw telefoon niet beter.