Tegenvaller - Laffer kan het niet

8,3 Miljard euro aan tegenvallers. Dat is waar de Nederlandse overheid mee te maken heeft, bleek onlangs uit de Voorjaarsnota. Een kwart daarvan, 2,1 miljard euro, komt door lagere btw-inkomsten.

Afgezien van het feit dat het alles behalve vreemd is – dit krijg je als je btw verhoogt in tijden waarin de consument al somber is, de werkloosheid stijgt, de huizenprijzen dalen en economische groei nergens te zien is – is voor mij ook het gevolg bijzonder zuur en ernstig.

Zuur omdat het een hoog twilight zone-gehalte heeft. Het Nederlandse kabinet heeft besloten om per 1 oktober 2012 het btw-tarief te verhogen van 19 naar 21 procent. In het eerste half jaar daarna blijkt al dat daardoor een gat van 2,1 miljard euro ontstaat. Omdat daardoor het begrotingstekort hoger uitpakt, wil het kabinet maatregelen nemen om het tekort te drukken. Het is een soort economisch-kafkaësk scenario: je verhoogt het btw-tarief, zorgt daarmee voor dalende consumptie en dus minder belastinginkomsten en gebruikt die gevolgen als rechtvaardiging voor nieuwe belastingverhogingen en lastenverzwaringen.

Ernstig, omdat die nieuwe belastingverhogingen en lastenverzwaringen de economische groei verder drukken, waardoor de binnenlandse consumptie blijft tegenvallen, net als de belastinginkomsten, waarmee we al snel terug zijn bij ‘lasten moeten verder omhoog’. Het is net een Groundhog Day voor Nederland. Maar het is pure idioterie, want het is de overheid zelf die de veroorzaker is van dat allemaal!

Laf(fer)
Het instinct begrijp ik heel goed: de overheid zit verlegen om geld en belastingen verhogen brengt meer geld in de lege schatkist, is het idee. Dat de schatkist overigens óók gevuld kan worden door de omvang van de overheid te verminderen is blijkbaar géén optie!

Ik heb echter ook het idee dat veel beleidsmakers nooit eerder gehoord hebben van de Laffercurve, laat staan dat ze het punt, dat de Amerikaanse econoom Arthur Laffer maakte, begrijpen.

Belastingverhogingen kunnen inkomsten inderdaad verhogen, maar lang niet altijd. Dat is waar Laffer om de hoek komt kijken. In de economie bestaat er zoiets als de Laffer-curve, vernoemd naar de Amerikaanse econoom Arthur Laffer maar al eeuwen geleden bekend fenomeen. In de veertiende eeuw filosofeerde en schreef de islamitische denker Ibn Khaldun erover. Die curve, die de vorm van een omgekeerde letter U heeft, geeft de relatie weer tussen belastinginkomsten van de overheid en belastingtarieven.

De curve laat zien dat belastingopbrengsten niet altijd stijgen als de tarieven omhooggaan. Voorbij een bepaald punt dalen de opbrengsten zelfs. Contra intuïtief? Laten we een gedachtenexperiment doen.

Stel dat de overheid geen belasting zou heffen, dus dat het tarief 0 procent is. Dan zouden er natuurlijk ook geen inkomsten zijn. Maar neem nu het andere extreem: dat het belastingtarief 100 procent is. Wat de Laffer-curve zegt, is dat ook in dat geval de opbrengst 0 zou zijn. Wie zou er immers gaan werken als alles voor de staat is? Als de opbrengsten in beide extremen 0 zijn, dan moet er ergens tussenin een tarief bestaan waar de opbrengst maximaal is. Als de werkelijke belastingtarieven hoger zijn dan dat optimale percentage, dan snijdt de overheid zichzelf in de vingers.

Waar dat optimale punt ligt, is onbekend. Het is onmogelijk dat te berekenen, alleen grove schattingen zijn mogelijk. Gezien de hoge belastingdruk in onder meer Nederland is het in mijn ogen zeer, zeer waarschijnlijk – en de verhoging van het btw-tarief onderschrijft dat in mijn ogen – dat Nederland op die Laffercurve ver voorbij het optimum ligt. Ofwel: verhoog de belastingen en het is zo goed als zeker dat de inkomsten zullen dalen.

Dit betekent dat belastingverlágingen, niet verhogingen, hét middel zijn om binnen afzienbare termijn meer geld in de schatkist brengen, als dat is wat Den Haag wil. En het extra begrotingstekort in de tussentijd? Ga eens echt bezuinigen, lees de overheid verkleinen, en over dat probleem hebben we niet eens meer.  

Edin Mujagic is monetair en macro-econoom en auteur van onder meer ‘Geldmoord: hoe de centrale banken ons geld vernietigen’ (www.geldmoord.nl)