QATAR EN DE ARABISCHE ONTWIKKELINGEN

(Door Erik J. Prins, Econoom, Midden-Oosten- en Amerikakenner)

Dit voorjaar heb ik met enkele Midden-Oostenkenners een (studie)reis door de Arabische Golfregio gemaakt. Deze reis met de naam “De Arabische omwentelingen nader beschouwd” omvatte o.a. een zeereis langs de Iraanse kustlijn (Iraanse territoriale wateren) door de Perzische Golf, de Zeestraat van Hormuz (uiterst belangrijke verkeersader voor aardolie) en de Golf van Oman. Tijdens de reis kreeg ik een goed beeld van de rol van het machtige oliestaatje Qatar in de destabilisering van de Arabische wereld.

De Golfstaten omvatten de Verenigde Arabische Emiraten, het Sultanaat Oman, de Staat Koeweit, het Koninkrijk Bahrein en de Staat Qatar. Het puissant rijke oliestaatje Qatar is –uitgedrukt in gemiddeld inkomen per hoofd van de bevolking- het rijkste land ter wereld.
Qatar is een emiraat (constitutionele monarchie) en wordt –na een geweldloze staatsgreep in 1995- met harde hand geleid door Sjeik Hamad bin Khalifa Al Thani.

De staatsreligie van Qatar is de Islam, waarbij de sharia de belangrijkste wetgeving is. De sharia wordt er overigens betrekkelijk soepel toegepast. Zo mogen vrouwen in Qatar een motorvoertuig besturen; dit in tegenstelling tot buurland Saudi-Arabië. Qatar is lid van de Arabische Liga en onderhoudt uitstekende betrekkingen met de Verenigde Staten van Amerika, maar ook met de Moslimbroederschap. Qatar is de thuisbasis van de vijfde vloot van de Verenigde Staten.

Het schiereiland aan de Perzische Golf is ongeveer 11.500 km² groot. Ter vergelijking: Nederland heeft een oppervlakte van 37.354 km². Het staatje is berucht om de verzengende hitte (woestijnklimaat) in de zomermaanden.

Qatar, enkele decennia geleden nog bestaande uit slechts een leeg woestijngebied, beschikt met de hoofdstad Doha over een skyline van allure. Die skyline weerspiegelt de ongekende welvaart en macht van Qatar. Qatar heeft mondiaal enorme financiële belangen in bedrijven als olie- en gasmaatschappij Shell, maar ook in bijvoorbeeld Braziliaanse koffie- en suikerconglomeraten.

Terwijl vrijwel de gehele Arabische wereld in verschillende mate door onrust en volksopstanden als gevolg van de Arabische Lente werd getroffen, bleef Qatar daarvan goeddeels verschoond. Behalve in Qatar bleef het ook in de Verenigde Arabische Emiraten betrekkelijk rustig. Tegelijkertijd blijkt de Islamiseringsagenda van Qatar één van de grote aanjagers van (politieke) instabiliteit in de regio.

Reeds in 2009 werd Qatar ervan beschuldigd de Al-Shabaabbeweging in Somalië te ondersteunen. De Al-Shabaabbeweging is een aan het terreurnetwerk Al Qaeda gelieerde militante groepering.

De Republiek Egypte is één van de landen in het Midden-Oosten die het hardst is getroffen door onlusten. Qatar wordt ervan beticht deze onlusten krachtig te hebben aangewakkerd. Daartoe beschikte Qatar over een uiterst effectief middel. Het emiraat is namelijk de thuisbasis van de pan-Arabische satellietzender Al-Jazeera. Dit ooit objectieve televisienetwerk is verworden tot een belangrijke spreekbuis van de Moslimbroederschap.

Ook in Syrië blijkt Qatar een discutabele rol te spelen. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat (Salafistische) rebellen worden gefinancierd en bewapend door het Wahabitische Qatar (Salafisten en Wahabieten streven nomen en waarden na zoals die golden ten tijde van het Islamitisch Kalifaat uit de zevende eeuw). Qatar ontkent de wapenleveranties, maar geeft wel aan de democratiseringsontwikkelingen in de regio te steunen. Qatar en democratie? Een onwaarschijnlijke combinatie.

De diplomatieke relaties van Qatar met het Avondland zijn bekoeld na aantijgingen door Frankrijk aan het adres van het oliestaatje. Qatar wordt beschuldigd van geheime wapenleveranties aan de rebellen in het noorden van het West-Afrikaanse Mali. Daar zijn ook aanwijzingen voor, alhoewel Qatar in alle toonaarden ontkent. Daarnaast beschuldigen Franse politici Qatar van het verspreiden van een radicale Islam onder jongeren van Noord-Afrikaanse afkomst in de achterstandswijken van Parijs en Lyon. Feit is dat Qatar door het financieel ondersteunen van projecten nadrukkelijk zijn invloed laat gelden in de banlieus.

Het valt inmiddels echter niet meer te ontkennen dat Qatar de Arabische ontwikkelingen aangrijpt en regisseert om haar radicale Islamiseringsagenda te realiseren en een leidende rol in de regio na te streven. Te beginnen in de Arabische Liga, waar Saudi-Arabië en Egypte van oudsher de scepter zwaaiden. Het staatje maakt er echter geen geheim meer van krachtige ambities op het wereldtoneel te hebben.