"Responsibility to protect" komt naar Nederland

Michael vatte het gisteren goed samen toen hij naar aanleiding van een opiniestuk in de Volkskrant vaststelde dat de "duiven" ineens "haviken" worden als ergens een humanitaire crisis dreigt. Dan is links maar wat bereid geweld in te zetten, met als doel (meer) burgerslachtoffers te voorkomen.

De interventie in Libië vorig jaar was een goed voorbeeld van hoe deze gedachte in de praktijk werkt. Westerse landen hadden weinig belang bij regime change in het Noord-Afrikaanse land. Sterker, Duitsland en Italië waren helemaal niet gebaat bij de val van Muammar Gaddafi, omdat hun energiebedrijven olie en gas van hem kochten. Ook Turkije was huiverig voor ingrijpen, omdat het maar al te goed besefte dat de situatie in Egypte en de Perzische Golf van groter belang was -- en is. De NAVO-missie in Libië zou het voor de Verenigde Staten wat moeilijk hebben gemaakt om elders in de regio in te grijpen als zich een crisis had voorgedaan. Gelukkig besloot Iran niet van de luwte gebruik te maken.

De interventie in Libië liet ook de tekortkomingen van responsibility to protect zien. De NAVO werd verdeeld, doordat een paar landen (Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk) hun idealen boven hun belangen plaatsen en daarmee bondgenoten als Duitsland, Italië en Turkije voor het hoofd stootten.

Ook China en Rusland waren ontevreden. Zij hadden ingestemd met een VN-resolutie die landen toestond "alle mogelijke middelen" in te zetten om het Libische volk te beschermen, maar hadden geen fiat gegeven om Gaddafi ten val te brengen. De twee grootmachten hechten zeer aan de soevereiniteit van staten en vinden niet dat Westers militair vertoon moet worden ingezet om onvriendelijke dictators uit het veld te slaan. Vandaar hun weerstand tegen pogingen om een soortgelijke resolutie naar aanleiding van de crisis in Syrië aangenomen te krijgen.

Ten slotte had de interventie in Libië, zoals vrijwel elk militair avontuur, onbedoelde gevolgen. Afrikaanse huurlingen die voor Gaddafi hadden gevochten, weken uit naar het naburige Mali waar zij in dienst traden van moslimextremisten die inmiddels in het noorden van dat land een emiraat zeggen te hebben gevestigd.

Net als in heel voormalige Frans West-Afrika loopt door Mali een religieuze scheidslijn: het noorden is overwegend islamitisch, het zuiden christelijk. In het West-Afrikaanse binnenland is daarnaast Al Qaeda in de Islamitische Maghreb actief. Een explosieve cocktail moslimfanatisme en sektarische verdeeldheid die, indirect, dankzij onze goedbedoelde bombardementen op Tripoli tot uitbarsten is gekomen.

Een interventie in Syrië zal soortgelijke gevolgen hebben. De rebellen zijn voornamelijk soennitische moslims die een alawitisch minderheidsregime ten val proberen te brengen. Zij worden daarin gesteund door soennitische landen als Turkije en Saoedi-Arabië terwijl het sjiitische Iran de Syrische president Bashar al-Assad steunt. Hij is de enige Arabische bondgenoot van de mullahs in Teheran. Rusland vreest overigens ook dat (nog) een succesvolle soennitische opstand in het Midden-Oosten tot een verheviging van het sektarische geweld in de Kaukasus zal leiden.

Voorstanders van ingrijpen gaan erg gemakkelijk aan dit argument voorbij. Zo schrijft Islam Qasem in de Volkskrant: "Niemand weet wat er gebeurt als het regime-Assad valt." En daarmee basta. Van een universitair docent internationale betrekkingen zou je iets meer langetermijnvisie verwachten, maar het redden van de Syrische burgerbevolking prevaleert altijd bij aanhangers van de responsibility to protect doctrine.

Vanzelfsprekend veroordeelt Qasem de Chinese en Russische veto's tegen internationaal ingrijpen. "Hun obstructieve acties in de VN-Veiligheidsraad zijn schandelijk en betreurenswaardig." Waarom? Omdat zij opkomen voor hun eigen belang, in plaats van dat van een volk waarvoor zij niet verantwoordelijk zijn. Over dat laatste denkt de responsibility to protect lobby anders: elk land, elke regering is voor elk volk, waar dan ook op Aarde, verantwoordelijk op het moment dat de eigen regering daar het volk, in hun ogen, in de steek laat. Responsibility to protect is dan ook een collectivistische filosofie.

Waarom is dat gevaarlijk? Omdat, om terug te komen op de "duiven" en "haviken" die Michael eerder aanhaalde, deze wereldverbeteraars inmiddels maar wat bereid zijn om militair geweld in te zetten. Zij willen dat wij, Westerse landen, onze militairen naar oorlogsgebied sturen, niet om onze landgrenzen te verdedigen, niet eens om onze belangen veilig te stellen, maar om burgers van een ander land te beschermen tegen hun eigen regering. De vraag die voorstanders van responsibility to protect dan ook liever ontwijken is: waarom zouden onze jonge mannen en vrouwen hun levens moeten riskeren voor het welzijn van een ander volk? (En waarom moeten wij daarvoor betalen?)

Foto: State Department