Va banque? III - Pensioenfondsen

Evenals in de eerdere stukken over Klaas Knot in Nieuwsuur donderdagavond, heb ik ook nogal wat bezwaren tegen het perspectief waarin hij de noodzakelijkheid van de verlaging van de pensioenen plaatste. 

Wat zei de goede man ook alweer? Hij kondigde nu al aan, dat de pensioenen van ongeveer 40% van de Nederlanders in 2013 tot maximaal 7% lager zouden kunnen uitvallen. Of dat in koopkracht is, of in baar geld liet hij wijselijk buiten de discussie, maar gezien het debat tot nog toe lijkt het laatste het geval te zullen zijn.

Dat betekent een uiteindelijke aanpassing van de koopkracht met circa 10%, een kleine nuance zullen we maar zeggen. Klaas Knot zegt het voorzichtiger dan het uiteindelijk worden zal, en wie weet valt het voor de overgrote meerderheid nog iets mee. Niet ieder pensioenfonds is er even slecht aan toe, uiteindelijk. Maar meer nog dan de staat van de pensioenfondsen is deze aankondiging een signaal van de staat van onze economie, zoals gezien door de ogen van de Nederlandsche Bank.

Bernard Wientjes, voorzitter van de belangrijkste Nederlandse werkgeversvereniging, liet vrijdag weten Klaas Knot een voorbarige onruststoker te vinden. Domme man. Waaruit zou de grote visionair Wientjes de conclusie menen te mogen trekken dat de economie komend jaar zodanig zal groeien dat de verliezen van de pensioenfondsen voldoende worden gecompenseerd?

Pensioenfondsen beleggen vooral in aandelen, staatsleningen en onroerend goed. Begrijp ik Wientjes goed, dat hij denkt dat het beleggen in Griekse of andere PIIGS-staatsleningen met hun hoge rentes de winst van de waarde van de beleggingen voldoende zouden kunnen opkrikken om onze pensioenen op het oude niveau in stand te kunnen houden? Want van een herstel van de beurswaarde tot een voldoende hoog niveau hoeven we echt iets te verwachten het komende jaar.

Klaas Knot liet nog iets anders ongenoemd in zijn betoog bij Nieuwsuur, en dat is de relatie tussen de Nederlandse hypotheekmarkt en de pensioenen. Een gevaarlijk onderwerp, waar u Nederlandse economen van overheidswege de komende tijd heel veel om heen zult zien draaien.

Nu de hypotheekaftrek onder druk staat, zullen ook de rentes voor hypotheken op bedrijfsmatig gebruikt onroerend goed stijgen, omdat de hypotheekverstrekkers hun winst toch ergens zullen moeten maken. En alsof dat niet genoeg is, zal ook de waarde van bedrijfsmatig onroerend goed onder druk komen, met alle gevolgen van dien voor de zekerheden waarop de hypotheekbanken hun leningen hebben verstrekt.

En wie zijn ook alweer de belangrijkste beleggers in hypotheekbanken? De pensioenfondsen. Het lijkt me niet onmogelijk dat we er de komende jaren achter zullen komen dat we onze pensioenen voor een belangrijk deel hebben opgesoupeerd in een orgie van consumptief gedrag in de laatste twintig jaar. Alleen hebben we op een crisis als de huidige moeten wachten eer we daar achter kwamen, omdat de cijfers de harde werkelijkheid zo fraai wisten te maskeren.

De waarschuwingen van Klaas Knot zullen, als we er over vijf jaar op terug kijken, eerder aan de voorzichtige kant blijken. Dat de economen van de Nederlandsche Bank daarmee ernstig rekening houden is een uitstekende verklaring voor het optreden van Klaas Knot afgelopen donderdag bij Nieuwsuur. Presidenten van centrale banken die hun charmeoffensief in de openbaarheid beginnen met een pakket onplezierige waarschuwingen hebben daar gemeenlijk uitstekende redenen voor. Maar juist omdat ze zich bijzonder goed realiseren dat een pessimistische boodschap de economie alleen kan schaden, mag dit signaal niet worden gezien als een poging ons negatief te stemmen.

Persoonlijk beschouw ik het als een poging om ons voor te bereiden op de veel onplezieriger berichten die ons ongetwijfeld deelachtig zullen worden. We hebben decennia boven onze stand geleefd, en de rekening komt er nu aan.