Terreur als stijlmiddel

Noem mij een tegendraads denker, maar ik geloof in de scheiding tussen dialoog en terreur.

De redactie van het Franse satirische tijdschrift Charlie Hebdo werd afgelopen woensdag onderscheiden met een molotovcocktail. Het ligt voor de hand de actie toe te schrijven aan moslimextremisten. De verwoesting van het redactielokaal was voor onze vrienden van de vrede een passend antwoord op een recente cover van het tijdschrift, waarop een goedlachse woestijnprofeet prijkte. De satirici hadden een fictief gasthoofdredacteurschap laten invullen door deze profeet, laten we hem Frits noemen, gewoon omdat het kan. Een dergelijke keuze vereist natuurlijk fantasie, humor en creativiteit en hoewel deze talen ouder zijn dan het Arabisch, worden ze niet door iedereen even goed verstaan.

Het lukte de Parijse raad van moslims niet om met een ondubbelzinnige veroordeling te komen: “We veroordelen deze daad, maar we veroordelen ook de daad van Charlie Hebdo. We veroordelen de publicatie van deze karikaturen, humor heeft grenzen, de vrijheid van meningsuiting heeft grenzen.”

Even een statistische exegese: er worden vier woorden besteed aan de brandbom, aan het wegvagen van het hoofdkantoor van een journalistieke organisatie. Voor het veroordelen van de fantasie, de humor en de creativiteit: 25 woorden. Zorgwekkend en teleurstellend, maar voor mensen met een verdorven mensbeeld hoeft het niet heel verrassend te zijn.

Dat is wellicht anders bij de reactie van de Nederlandse striptekenaar Joost Pollmann. Feitelijk betoogt hij vandaag in de Volkskrant dat we ons maar beter niet meer met religiesatire bezig kunnen houden. Nu is het toegestaan om vanuit rationeel denken tot die conclusie te komen, maar Pollmann doet zijn oproep ‘Laat de heiligen met rust.’ naar aanleiding van de aanslag op Charlie Hebdo. Daarmee promoveert hij terreur tot onderdeel van de dialoog. Geweld wordt op die manier een stijlmiddel, met dezelfde functie als argumenten en overwegingen. Die doorkruising van de scheiding tussen terreur en dialoog is levensgevaarlijk. Er past geen veroordeling dan een ondubbelzinnige veroordeling. Geen komma’s maar punten. Alleen dan kun je op een geloofwaardige manier de scheiding tussen dialoog en terreur handhaven.

Dit alles nu gebeurde exact zeven magere jaren na de moord op Theo van Gogh. Het is een toeval dat weinig vrolijk stemt, maar zo soms voorziet de willekeur van de geschiedenis in een tegengeluid. Nee, ik heb het nu eens niet over de link tussen moslimextremisme en de dood van Gerrie Knetemann (daar is al genoeg over gezegd). De terreur van afgelopen woensdag vond namelijk ook plaats, zeven jaar na de herverkiezing van George Walker Bush. Bush dankte zijn herverkiezing voor een belangrijk deel aan zijn war on terror, iets wat hem in Europa niet geliefd maakte. Maarten van Rossem had liever een dialogue on terror gezien. Weinigen zagen Bush als intellectueel, wellicht terecht. Maar George Walker Bush begreep iets wat Nederlandse striptekenaars niet kunnen en Franse moslimleiders niet willen begrijpen: terreur en dialoog moeten te allen tijde strikt gescheiden blijven.

De naam van de profeet is vanwege veiligheidsredenen gefingeerd.