Diederik Stapel is geen slachtoffer, maar dader

Immanuel Kant leerde het ons al: de mens heeft altijd een keuze.

Het lijkt potverdikkeme wel een trend te worden om het op te nemen voor de charlatan Diederik Stapel. Was het vorige week de beurt aan wetenschapsmiepjournaliste Asha 'ach, we liegen allemaal wel eens' ten Broeke, nu weer biedt (wederom) Trouw een podium aan wetenschapsfilosoof Herman de Regt.

Centrale stelling van De Regts betoog is dat Stapel eigenlijk niet anders kon: '[De] wetenschap toont meer en meer dat mensen met bepaalde eigenschappen onder bepaalde omstandigheden automatisch gedrag vertonen.' Vervolgens schetst hij een beeld van Stapel dat nog het meest in de buurt komt van een machine die slechts de input van zijn onderbewustzijn tot uiting doet komen in gefabriceerde onderzoeksdata. De Regt: 'Mensen met een persoonlijkheid zoals die van Stapel grijpen, zo blijkt, naar de middelen die hen brengen waar zij willen zijn. Soms is dat het verzinnen van empirische data.'

Met andere woorden: Stapel is slachtoffer van zijn eigen persoonlijkheid, en heeft daarmee een geldig excuus voor alles wat hij heeft gedaan. Hij kon simpelweg niet anders.

Immanuel Kant indachtig, zeg ik dat dat je reinste quatsch is. De 18e eeuwse filosoof gaf het voorbeeld van de getrouwde man die naar een bordeel gaat, terwijl hij dat eigenlijk niet zou willen. Zijn excuus is dat hij niet anders kan, zijn lusten zouden hem ertoe leiden. Maar, zo gaat het gedachte-experiment vervolgens, wat nu als er naast het bordeel een galg wordt geplaatst waaraan iedere bezoeker van het bordeel direct zal worden opgehangen. U raadt het al: plotsklaps is de man prima in staat zijn driften te beheersen. De mens heeft dus wel degelijk altijd een keuze, ook Diederik Stapel. (Lees hierover overigens ook eens dit uitstekende stuk van Theodore Dalrymple).

O ja, of het toevallig is dat De Regt net als (tot voor kort) Stapel verbonden is aan Tilburg University laat ik aan u...

foto: wikimedia