Voordracht

De NOS maakt sinds een paar dagen met veel bombarie jacht op minister Donner. Hij zou door het kabinet worden voorgedragen als vice-voorzitter van de Raad van State. Donner is bijzonder geïrriteerd in zijn reacties, wat van een formalist – zoals deze klassieke regent eigenlijk is – dan ook mocht worden verwacht.

Toch wekt de veelomvattendheid van het thans ingezette offensief verbazing. Veel verbazing, want op vele fronten liggen plotseling zowel het Koningshuis als de opvolging van opperlakei Herman Tjeenk Willink centraal in de ‘publieke opinie’, welke in dit verband in de eerste plaats moet worden beschouwd als het onderwerp waarover de MSM zich thans het drukst maken.

Eerst het huidige rijtje grootnieuws!-gebeurtenissen maar eens formuleren:

- De opvolging voor de positie Vvz RvS (door de NOS)

- De positie vanuit welke kandidaten voor de opvolging Vvz RvS wel en niet zouden mogen vertrekken (PvdA)

- De plotseling opduikende discussie over de mogelijke aanwezigheid van de schoonvader van de prins van Oranje, bij gelegenheid van de laatstes troonsopvolging (PvdA)

- De door de VVD aangezwengelde discussie over bezuinigingen op het koningshuis, in het kader van de begroting van het ministerie Algemene Zaken (VVD)

Gemeenschappelijke noemer

Gemeenschappelijke noemer is, dat al deze zaken het directe belang van het staatshoofd raken, al geldt dat dat voor het vertrekpunt van een kandidaat vvz RvS alleen indirect.

De opvolging van de Vvz RvS is een besloten kwestie. Wat je verder ook van de RvS vinden kan, gezien de positie is de procedure onvermijdelijk een kwestie van een zeer beperkt aantal kandidaten met een hoog profiel. Dat men er een advertentie voor zet is niet meer dan een kwestie van beleefdheid, want ik kan u garanderen dat niemand die een briefje schrijft wordt uitgenodigd, al bent u de enige alternatieve kandidaat.

Minister Donner is al een aantal jaren de gedoodverfde kandidaat, op de voet gevolg door Ernst Hirsch Ballin, met Job Cohen als outsider. Nu geldt met dergelijke procedures, dat mensen wier kandidatuur voortijdig uitlekt, zich over het algemeen terugtrekken. Echter, voor het absolute topniveau lijkt die regel niet op te gaan. Hoewel Donner heftig ontkent dat hij door het kabinet zal worden gekandideerd, staat wel vast dat hij gaat solliciteren.

De argumentatie van de PvdA nu, dat ministers niet vanuit het kabinet over zouden mogen stappen naar het Vvz-schap van de RvS is een gelegenheidsdrogredenering, waarmee zij nog wel eens om de oren zal worden geslagen. Zowel Job Cohen als meer recentelijk Aboutaleb stapten uit het kabinet om burgemeester te worden van Amsterdam respectievelijk Rotterdam. En hoewel dit hoog aangeslagen posten zijn, de Vvz RvS wordt niet voor niets ‘onderkoning’ genoemd.

Procedure

Het NOS-journaal had kans gezien de agenda van de ministerraad te pakken te krijgen, en daarop stond, dat minister Donner, die de opvolging van de Vvz RvS in zijn portefeuille had, deze vandaag over zal dragen aan Opstelten. Aangezien het goed gebruik is, dat kandidaten niet over zichzelf beslissen, is dit een onweerlegbare aanwijzing dat Donner inderdaad kandidaat wordt.

Daarmee is echter nog niet gezegd, dat het kabinet hem ook voor zal dragen. Hiermee raken we een teer punt in dit type procedures. Wil je een kans maken, dan moet je gevraagd worden. Kortom, in de achterkamertjes moet alles afgekaart zijn. En wat héél duidelijk is, uit het misbaar dat de PvdA zelf maakt, en de NOS láát maken, is dat men het achter de schermen niet eens geworden is.

Dat de PvdA er niet op hoeft te rekenen dat Job Cohen nog een kans maakt zal hen al eerder duidelijk zijn geworden, alhoewel het gif dat Job Cohen plotseling blijkt te kunnen spuien suggereert dat er een grote mate van teleurstelling aanwezig is. Maar wie weet, heeft de PvdA achter de schermen, en gesteund door de rest van de linkse oppositie (minus SP, die in haar situatie weinig belang heeft mee te doen aan dit spel) sterk gepleit voor Ernst Hirsch Ballin.

EHB is de joker in dit spel. Binnen het genoegzame coöptatie-systeem dat in Den Haag lange jaren gebruikelijk was, werd eensgezindheid als een groot goed beschouwd. Al tijdens de formatie in 2010 deed Cohen tamelijk verbazingwekkende uitspraken die de hielen van het staatshoofd moeten hebben benat. Alles wijst er op, dat de regeringspartijen het compromismodel in deze niet wensen te hanteren.

Althans, compromissen met de PvdA worden lager aangeslagen dan met de PVV. Dat voor de PVV de naam EHB volstrekt onaanvaardbaar was, was vanzelfsprekend bekend. Indien de PvdA aan EHB vasthield, had als compromis-kandidaat best eens de naam van J. Cohen, volksvertegenwoordiger uit Amsterdam, uit het kokertje kunnen rollen. Dat de PvdA partij nu inzake Zorreguieta plotseling een andere positie inneemt, geeft aan dat zij de hoop op succes in de opvolging van HTW heeft opgegeven, en nog slechts schade wil toebrengen.

Job Cohen maakte hoe dan ook weinig kans natuurlijk. Als leider van de door het CDA sinds de val van Balkenende IV zeer verachte PvdA, kon hij er op rekenen dat het CDA zijn partij nog iets betaald wilde zetten.

Maar er was nog meer wisselgeld in het spel. Al tijdens de benoeming van Buruma in de Hoge Raad, maakte Geert Wilders namens de PVV duidelijk dat hij niet zomaar de benoeming van elke regent zou accepteren die het kabinet voordroeg. Alhoewel de benoeming van Buruma uiteindelijk tamelijk geruisloos passeerde, moet je dit desalniettemin beschouwen als een opmaat naar de opvolging van HTW. En juist door zich al in die procedure te roeren, sprak Geert Wilders een impliciet veto uit over EHB. Voor de PVV is Donner de minste van alle kwaden.

Staatshoofd

En dan speelt de mening van het staatshoofd ook nog een niet-officiële rol. Naar het gerucht gaat, was EHB de belangrijkste pion van de koningin in de afgelopen formatie, tijdens welke zij pijnlijk in het stof beet bij verschillende gelegenheden. Dat met EHB ook daarom nu wordt afgerekend ligt voor de hand. Donner kan op een bepaalde manier tamelijk eigenwijs zijn, en wordt naar verluid niet volledig door de koningin vertrouwd. Achterdochtige lieden zouden kunnen vermoeden dat het hof zijn eigen insteek bij de NOS heeft benut, in een desperate poging Donner te torpederen. Elk alternatief zou het hof beter uitkomen.

In die zin moet naar mijn idee ook de plotselinge belangstelling van de VVD-fractie voor bezuinigingen op het koningshuis worden gezien. Het gaf premier Rutte een opgelegde kans zich te presenteren als de goede vriend van het hof, en het voorstel met brede gebaren en een vriendelijke glimlach onder het tapijt schoffelen. Maar het was wel een waarschuwing aan het hof, dat dit bij een volgend moment wel eens anders kon uitvallen. Het hof heeft Rutte nog hard nodig de komende jaren, mogelijk harder dan hij het hof nodig heeft, is de les van de formatie van 2010.

Donner wordt inderdaad Vvz Raad van State. Reken er maar op. Na afloop van de normale procedure, dus. De frustratie van de PvdA zal haar weinig gewin opleveren, en mogelijk zelfs politiek marginaliseren. Roemer houdt zich hierover tamelijk op de vlakte, en zal weinig meer doen dan wat hand en span diensten, mocht zich een gelegenheid voordoen het kabinet te laten struikelen.

De algemene politieke situatie

Nu Roemer ook in de peilingen steeds meer wordt gezien als de logische leider van de oppositie, is het wachten op compromissen die het minderheidskabinet gaat regelen met de SP, met voorbijgaan van de PvdA. Het is voor beide partijen niet de meest logische stap, gezien de politieke stellingen en verhoudingen.

Echter! Er kan voor beiden evenzeer grote publicitaire winst worden bereikt als men iets kan vinden waarop niemand al te veel water in de wijn hoeft te doen. Het kabinet zou zijn imago als regering voor de hele samenleving er mee versterken, de SP zou de positie van de PvdA een nieuwe slag toe brengen. Deze rellerigheid waarmee de PvdA zich nu onledig houdt lijkt überhaupt weinig perspectief te bieden, maar kan zelfs gevaarlijk worden als kabinet en SP elkaar gaan vinden.