De eurocrisis - de stand van zaken

Maandag stortten de Europese beurzen in. Er ging door heel Europa zo'n 5% van de koersen af. Want langzamerhand gelooft de markt niet langer, dat de verschillende Europese regeringen nog in staat zijn op eigen kracht de benodigde maatregelen te nemen. En de onvermijdelijke conclusie is dan, dat er ergens een enorme afwaardering van schulden plaats moet vinden. Als overheden weigeren voldoende op hun eigen begroting te bezuinigen, kan het niet anders dan dat de geldschieters de klos zijn. Of dat gaat via een vrijwillige schuldsanering of via een formeel default (=faillissement) van een aantal staten doet in dat verband op geen enkele manier ter zake. Dinsdag keek men met angst en beven naar de opening van Wall Street, waar maandag vanwege Labour Day niet werd gehandeld. Ook vandaag zakten de koersen in Europa aanvankelijk verder, de handel schommelde om 12.00 uur rond een klein plusje, maar later in de middag gingen de koersen opnieuw sterk zakken (nu -1,25%). ING, dat gisteren al ruim 8% verloor, stond op het moment van schrijven opnieuw 3% in de min. Wall Street startte om 15.30 uur met een min van 1,7%, maar dook binnen een kwartier naar -2,4%.

 

Uitspraken van verschillende leidende (oud)politici en financiële autoriteiten joegen de onrust verder op, in plaats van de rust te brengen die men beoogde. Veel Europese banken zullen een gedwongen afschrijving van staatsleningen op hun balans tegen marktwaarde niet overleven. (Josef Ackermann - president Deutsche Bank - maandag)

Helmut Kohl: "De Duitse regering mist een politiek kompas" en “Duitsland is al sinds enige jaren geen stabiele factor meer”.

  Christian Wulff (president Duitsland, vorige week): "Ik vind het massaal opkopen van obligaties van bepaalde landen door de ECB op juridisch vlak discutabel"

Gerrit Zalm - nu voorzitter van ABN/AMRO - vindt het uitzetten van lidstaten uit de eurozone niet verstandig, want dan zou de eurozone kunnen eindigen met slechts een paar noordelijke staten.

Europese Raadvoorzitter Herman van Rompuy vindt, dat via ‘stille diplomatie’ de druk opgevoerd moet worden op de eurolanden die in de problemen zitten, zodat ze orde op zaken stellen. Sinds kort is deze man officieel ook coördinator van de eurozone. Een exit van Griekenland uit de eurozone is voor hem dan ook geen optie. Een exit van een lidstaat is in de oprichting van de eurozone niet voorzien, en voor Van Rompuy ook niet wenselijk.

 

  Is dat realistisch? Finland (onderpand), Slowakije (zeer kritisch), Oostenrijk (wil ook onderpand) zijn bepaald geen voorbeelden van landen die een aanpak als door Van Rompuy geschetst zonder meer zullen volgen. Het IMF heeft naar aanleiding van de Grieks aankondiging de geëiste bezuinigingen niet te gaan halen aangekondigd uit te stappen. Het zijn berichten die op storm wijzen. Maar er is meer. België lijkt het volgende land te zijn dat in de problemen komt. maar op dit moment is de aandacht eerst en vooral gericht op Italië. Italië schiet niet op met invulling van het eerder aangekondigde bezuinigingspakket van 45 miljard. Het parlement is teruggevallen op het vertrouwde bekvechten over de invulling, die tot nog toe vooral wordt gevormd door geschatte inkomsten uit de bestrijding van belastingontduiking. Hoe zeer dit in Italië ook een groot probleem is, de markten hebben er geen enkel vertrouwen in dat dit gaat werken. Ook dreigt in Italië een algemene staking tegen de aanstaande bezuinigingen. Premier Berlusconi maakt vooral een besluiteloze indruk, wat de crisis vergroot. De Italiaanse rente ging gisteren richting 6%. Ter vergelijking, de Duitse rente zakte tegelijkertijd richting 1,85% (terwijl de inflatie in Duitsland boven de 2% ligt!!). De ECB De druk wordt wel opgevoerd. De ECB weigert nog langer Italiaanse bonds te kopen tot het bezuinigingspakket rond is. Wel, nadat afgelopen week voor 13,3 miljard werd ingekocht. Er staat bij de ECB nu 129 miljard euro aan staatsleningen op de balans. Die ECB is voor de Duitse oppositie tegen het Europese monetaire beleid nu de belangrijkste steen des aanstoots. Woensdag wordt een uitspraak verwacht over de door een CSU-parlementariër ingediende klacht, dat de volgens het ECB-handvest illegale activiteiten van het bestuur van de bank bestempelt tot een inperking van het budgetrecht van de Bondsdag. Het lijkt een kansrijke klacht, aangezien de (toekomstige) verliezen van de ECB direct ten laste zullen komen van de lidstaten, naar rato van hun deelname in de bank. Indien de zuidelijke staten bijvoorbeeld een default met gemiddeld 25% overkomt, is bij de huidige balans het verlies van de ECB al meer dan 30 miljard euro.

  De klagers zijn ook van mening dat het EFSF het grondwettelijke budgetrecht van de Bondsdag schendt. Daarnaast vinden de klagers dat het EFSF de EU verandert in een transferunie waarin de ene lidstaat borg staat voor de schulden van een andere lidstaat. Dat gaat in tegen verdragen over de werkwijze van de Europese Unie. Overigens is het voor een aantal van de eurosceptische professoren niet voor het eerst dat zij een klacht indienen bij het Hof. In 1998 probeerden zij via het Hof de invoering van de euro te stoppen. Volgens de Duitse kwaliteitskrant Die Zeit is het waarschijnlijk dat het hof bepaalt dat de Bondsdag meer medezeggenschap moet hebben. De gevolgen zullen zijn, dat de besluitvorming langzamer worden zal, en bovendien dat het de regeringsleiders onmogelijk wordt onderling iets te regelen zoals afgelopen jaar verscheidene malen gebeurde. Daarmee zou het Hof in Karlsruhe de facto het einde van de euro in zijn huidige vorm tekenen, omdat een Grieks faillissement daardoor onvermijdelijk is. Dat is nu al vrijwel onmogelijk, maar de reactie van de markten op een dergelijke uitspraak zal het lot van dit land bezegelen.

De Jager 

Dinsmorgen had de Nederlandse minister van Financiën nog een overleg met zijn collega's uit Duitsland en Finland. Het gezamenlijke nieuwsbulletin na afloop hamerde op de noodzaak tot eensgezindheid. Prima. Zou moeten. Vervolgens eisten zij automatische boetes bij overtreding van begrotingsregels. Op zich OK, maar veel te laat. De Jager, dinsdagmiddag door Frits Wester ondervraagd, klonk steeds schriller. Hij probeert het, maar hij gelooft er niet in. Realistische en vastbesloten maatregelen zijn vereist, maar dat is al minstens een jaar zo. Aangezien de politici sinds de ondertekening van het Verdrag van Maastricht al demonstreerden dat ze over de benodigde discipline niet beschikken, hoef je weinig fantasie te hebben om te kunnen voorspellen wat uiteindelijk zal gebeuren: een Grieks faillissement, gevolgd door een chaos in Italië en Spanje.

  Het enige alternatief is dan nog de instelling van Eurobonds. Eurobonds? Als het Duitse parlement inderdaad meer inspraak krijgt, lijkt het me niet voorstelbaar dat dat op korte termijn kan worden geregeld. Ondertussen zakt ook de echte economie weg in een nieuwe malaise. De Amerikaanse werkgelegenheidscijfers waren afgelopen vrijdag zeer zorgwekkend. Nog erger waren vandaag de cijfers van de nieuwe orders voor de Duitse economie: de binnenlandse vraag nam nog toe, maar buitenlandse orders daalden met 7,4%. Dat ook in Azië de economieën (vrijwel exclusief verantwoordelijk voor deze daling in Duitsland) in de problemen lijken te komen is daarmee bevestigd.