De verklaringen van de G7 en van Merkel-Sarkozy, plus de bereidheid van de ECB om dubieus Italiaans en Spaans staatspapier op te kopen moesten even rust brengen op de obligatiemarkt. Maar hoe nu verder met de Europese schuldencrisis?
Als het aan de PIIGS en aan de financiële wereld ligt is de volgende stap die moet worden gezet een uitbreiding van het Europese noodfonds. Dit fonds heeft momenteel - inclusief het aandeel van het IMF - een omvang van 750 miljard. Eerst werd gesproken over een verdubbeling, maar de laatste tijd - sinds Spanje en Italië steeds meer onder vuur komen te liggen - circuleren bedragen van 2000 en zelfs 3000 miljard.
Afschrikking
De Amerikaanse econoom Melvyn Krauss (Stanford), voorstander van zo'n uitbreiding, legt in de NRC van 3 augustus uit wat de achterliggende gedachte is. Hij ziet een analogie met de Amerikaanse afschrikkingsstrategie tijdens de Koude Oorlog. Het bezit van enorme aantallen kernwapens was de beste manier om het gebruik ervan te voorkomen. Het vergrote noodfonds zal als het ware ons kernwapenarsenaal vormen, zodat speculanten het uit hun hoofd laten om hun pijlen te richten op obligaties van zwakke eurolanden. Het fonds hoeft dus eigenlijk nooit te worden ingezet en de garanties die de eurolanden hebben afgegeven leiden nooit tot betalingen door deze landen. Kan het mooier?
Blufpoker
Zo'n vergroot noodfonds heeft iets weg van blufpoker. We gaan all in, in de hoop dat onze medespelers - de financiële markten - niet callen. Maar als het toch fout gaat dan zijn we ongelofelijk de klos. Wat zou dit bijvoorbeeld voor Nederland betekenen?
Nederland participeert voor 5,7 procent in het noodfonds. We nemen aan dat dit ook voor het vergrote fonds geldt en we zien even af van de complicatie dat nu een deel van onze bijdrage via het IMF en via de EC loopt. 5,7 procent van 3000 miljard is ongeveer170 miljard, dat is rond 30 procent van ons BBP. Als we het potje poker verliezen en de afgegeven garanties moeten worden omgezet in cash, dan stijgt onze staatsschuld in één klap tot 95 procent van het BBP.
Voor Duitsland, dat nu een hogere staatsschuldquote heeft dan Nederland, zou een soortgelijke rekensom uitkomen boven de 110 procent van het BBP en dat staat gelijk aan bijna failliet. Geen wonder dat onze oosterburen vooralsnog niet echt warm lopen voor deze oplossingsrichting. De opvatting van Angela Merkels financiële experts dat Italië 'too big to bail' is, welke opvatting
zaterdag naar buiten kwam, moet in dit licht worden bezien.
Garanties
Een fonds geschraagd door garanties ten bedrage van 3000 miljard lijkt op het oog groot genoeg om de dreiging van een aanval van de financiële markten op Spanje en Italië af te wenden. Maar effectief zijn die garanties kleiner dan nominaal. Immers, veel van de deelnemende landen zijn al de facto failliet of balanceren op het randje van faillissement. Garanties van de PIIGS kunnen we natuurlijk helemaal niet serieus nemen, maar ook die van Frankrijk en België lijken niet erg solide. Een en ander komt de credible threat die van het fonds moet uitgaan niet ten goede en vergroot de kans dat de financiële markten toch tot de aanval zullen overgaan. Dit maakt het pokerspel voor de sterkere eurolanden (met name Duitsland, Finland, Oostenrijk en Nederland) te meer tot een hachelijke onderneming.
Druk
De druk op de onwillige Duitsers zal ongetwijfeld flink worden opgevoerd. De media in de PIIGS en bladen als The Economist
laten zich hierbij niet onbetuigd en gaan bij het bespelen van de Duitse sentimenten 'vol op het orgel'.
Het Italiaanse La Republica ziet het zo:
Alle wissen was die einzige Medizin ist, die den Euro und Europa retten kann. Aber Angela Merkels Deutschland verweigert die Therapie. [Vrij vertaald: Het medicijn is bekend, maar het Duitsland onder Merkel weigert de therapie toe te passen]
Het deftige Le Monde heeft zijn emoties nauwelijks in bedwang:
Deutschland bietet ein irritierendes Bild für seine Nachbarn, vor allem Frankreich. Sogar die Deutschen fragen sich, wie eine so schwache und zerstrittene Regierung wie die Merkels solche wirtschaftlichen Erfolge einfahren kann. [Vrij vertaald: Duitsland ergert zijn buren, en dan vooral Frankrijk. Hoe is het mogelijk dat onder zo'n zwakke regering als die van Merkel zulke economische successen worden geboekt?]
Een Spaanse krant haalt zowel de erfenis van Helmut Kohl als de D-Mark van stal:
Kohl hat allen Grund zu fürchten, dass sein Traum von einem starken Deutschland in einem geeinten Europa untergeht. Wir haben heute ein nationalistisches Deutschland [...en over Angela Merkel:] Sie denkt mehr an die alte deutsche Mark als an den Euro
Een andere Spaanse krant is heel concreet. Geld moet er komen, veel geld, 2,5 biljoen. En Duitsland moet het meeste betalen:
Die Märkte wollen mehr als edle Erklärungen. Sie wollen Geld, viel Geld. Etwa 2,5 Billionen Euro. Soviel sollte der europäische Rettungsschirm wiegen. Der Hauptzahler Deutschland würde für 682 Milliarden bürgen.
Maar, aldus dezelfde krant, meedoen aan zo'n onderneming zou voor Bondskanselier Merkel gelijk staan aan politieke zelfmoord:
Sofern sie nicht politischen Selbstmord begehen will, ist es unvorstellbar, dass Merkel je mit solch einem Vorschlag vor den Bundestag tritt. Nicht für diese Summe, und auch nicht für eine kleinere.
Reken maar dat de bekwame Franse diplomaten intussen druk bezig zijn Merkel c.s. rijp te maken voor een ommezwaai. Mocht het zover komen dat Duitsland all in gaat, dan zullen premier Rutte en Jan Kees ongetwijfeld meedoen en onze resterende kredietwaardigheid op de pokertafel smijten.
Zo'n partijtje blufpoker zou ons weleens duurder kunnen komen te staan dan het alternatief, te weten: herstructureren van schulden en opsplitsing van de eurozone. Dit ondanks de apocalyptische beelden die belanghebbenden (eurocraten, bankensector) van laatstgenoemd scenario plegen te schetsen.
