Schaf de AOW af en geef arme ouderen toegang tot de bijstand

Het kabinet en de 'sociale partners' zijn vrijdag een hervorming van de AOW (en de aanvullende arbeidspensioenen) overeengekomen. Belangrijkste uitkomst voor het kabinet is dat de AOW-leeftijd naar 67 jaar stijgt in 2025 en vervolgens aan de levensverwachting wordt gekoppeld. De vakbonden hebben er een jaarlijkse stijging van de AOW-uitkering van 0,6% (bovenop de inflatiecorrectie) uit kunnen slepen. Dat mag de pret echter niet drukken: het akkoord zal een structurele besparing van 0,7 % van het BBP, oftewel € 4 miljard, opleveren.

Het kabinet had echter op een eenvoudigere manier nog veel meer geld kunnen besparen: door het AOW-recht te beperken tot de arme ouderen. Nu kan je stellen dat dit oneerlijk is, omdat dan grote groepen mensen jarenlang AOW-premies betaald hebben en nu hun AOW-recht zou worden afgenomen. Echter, de AOW is geen (volks)verzekering, maar een vorm van bijstand die we 'verzekering' noemen. Bij een verzekering is er een risico dat tegen betaling van premies wordt verplaatst naar een ander die zich verplicht om een uitkering te betalen als het risico optreedt: de premies en de uitkeringen zijn gelinkt via het risico. Bij de AOW ontbreekt deze link, volledig. Zelfs iemand die nooit gewerkt heeft, en dus nooit 'premies' heeft afgestaan, ontvangt als hij 65 jaar is een AOW-uitkering. Sterker nog, diegene krijgt hetzelfde bedrag als iemand die zijn hele leven gewerkt heeft en dus een flink bedrag aan premies heeft afgestaan!

De AOW is geen 'verzekering', maar een bijstand: de 'uitkeringen' zijn geen verzekeringsuitkeringen maar bijstandsduitkeringen en de 'premies' zijn geen premies maar belastingen. Kortom, aan de betaalzijde is de AOW een belasting, aan de ontvangstzijde een bijstand. Het is echter wel een bijzondere vorm van bijstand. Iedereen ontvangt deze bijstand namelijk, mits je lang genoeg in Nederland hebt gewoond en 65 jaar of ouder bent. Er komt geen inkomens- of vermogenstoets bij te pas, niet om je uitkeringsrecht te bepalen, noch om de uitkeringshoogte te bepalen. Dit in tegenstelling tot de bijstand voor 65-minners. Waarom? Waarom geven we 65-plussers die prima in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien een uitkering en waarom vinden zoveel mensen - waaronder liberalen! - dit ook nog eens een goed idee? Milton Friedman kon maar één verklaring verzinnen: door de wijze waarop het vormgegeven is, zijn veel mensen daadwerkelijk gaan geloven dat het een verzekering is. Afzonderlijk van elkaar zouden de twee kanten van de AOW - een degressieve belasting en een uitkering voor iedereen - immers nooit verdedigd worden.

Wat het kabinet had moeten doen is de AOW afschaffen. Hierdoor zouden arme ouderen toegang tot de bijstand krijgen, die ze nu niet hebben als ze een AOW-uitkering ontvangen. Financieel gaan ze er dan niet op achteruit, de AOW-uitkering bedraagt immers 70% van het minumloon (of 50% voor gehuwden), net als de bijstandsuitkering (voor alleenstaanden). Van de verplichtingen die aan de bijstand kleven zou je ouderen dan kunnen ontzetten. De winst zit 'm er dan in dat het systeem transparanter is, alle AOW-bureaucratie wordt weggesneden, het pyramidespel waar de AOW opgebaseerd is wordt beëindigd en last but not least de belastingen - waartoe dus ook de AOW-premies moeten worden gerekend - kunnen worden verlaagd,