Zo'n goed idee is dat persoonsgebonden budget ook niet

Het persoonsgebonden budget stelt een hulpbehoevende in staat zijn eigen zorg in te kopen. Waarom is dat handig? Nou ja, men heeft het dan over keuzevrijheid, maar in wezen hoopt men via vraagsturing tot een efficiënter zorgbestel te komen. Op zich niets mis mee, maar met die keuzevrijheid en efficiëntie valt het wel mee.

Ik heb een theoretisch en een praktisch bezwaar. Theoretisch gesproken gaat marktwerking uit van vrije, rationele individuen. Ik ben een voorstander van de vrije markt, maar dat is niet zozeer vanwege de merites van ongebreidelde concurrentie, alswel omdat de overheid zich anders met zaken gaat bemoeien waar ze niets mee te maken heeft. Omdat vrije markt-theoretici net zo beducht voor de overheid zijn als ik, hebben ze alleen de voordelen van hun eigen systeem wel erg sterk uitvergroot. Zo gaan ze (veelal) nog altijd uit van een buitengewoon dubieuze aanname: de vrije en rationele individu, de homo economicus. Het probleem is dat dat schattige beest helemaal niet bestaat en een uitvinding is van studeerkamergeleerden.

De mens kan rationeel zijn, maar niet alle mensen zijn begiftigd met het licht der rede - en zeker niet in gelijke mate. En hoewel de meeste liberalen die opvatting wel delen, zijn ze er tegelijkertijd vast van overtuigd dat het rationele en autonome individu toch de primaire maatschappelijke rekeneenheid moet zijn. Dan zijn ineens alle dieren gelijk.

En daar gaat het in de praktijk mis: veel van onze (groot)ouders hebben de Tweede Wereldoorlog meegemaakt en hebben niet veel meer dan de 'lagere school'. Deze mensen zijn niet getraind in rationaliteit, in keuzes maken. Toch vraagt het persoonsgebonden budget van deze mensen, dat zij, als ze bepaalde hulp nodig hebben, de zorgmarkt opgaan en daar keuzes gaan maken voor de zorg die ze willen consumeren. Dat kunnen ze niet en, sterker nog, ze weten niet eens dat dat de bedoeling is. Ik spreek uit ervaring. Ze gaan gewoon naar de huisarts of 'zorgprofessional' die ze altijd al kenden, of die nu goed is of niet. Niks efficiëntievergroting, gewoon doen wat je altijd deed.

Het persoonsgebonden budget is een academisch bedenksel dat ongetwijfeld voordelen heeft, maar vooral zeer vatbaar is voor misbruik en uitgaat van een specifiek individu dat niet bestaat.