Rutte's gambiet II

De PvdA heeft bij monde van Job Cohen de Afghanistan-missie definitief afgewezen. Na eerdere negatieve geluiden van Samsom en Timmermans heeft nu Job Cohen de deur definitief dichtgeslagen.

ChristenUnie-leider André Rouvoet vond de afwijzing onverantwoordelijk. Jolande Sap, fractievoorzitter van GroenLinks, noemden de opstelling van de PvdA onbegrijpelijk. Officieel twijfelen GroenLinks en ChristenUnie nog over steun aan de missie zoals het kabinet die nu voorstelt. D66 heeft het alleen nog over heel kritische vragen, maar lijkt de facto om.

De stellingen zijn niet wezenlijk veranderd, maar er is wel degelijk ontwikkeling, en niet in het voordeel van het kabinet. Doordat de PvdA (+PVV, SP, PvdD) definitief geen steun gaat geven, staat vast dat in het debat tenminste 71 Kamerleden tegen gaan stemmen. Dat betekent dat ten hoogste 79 leden vóór zullen stemmen. Bij een dergelijk kleine meerderheid voor een missie als deze is het hoogst ongebruikelijk dat de regering haar intenties dan doorzet.

Het is geen ongeschreven wet dat de regering alleen bij een tamelijk ruime meerderheid voor missies als deze doorzet. Toch, juist bij een minderheidskabinet, lijkt het verstandig als Rutte manoeuvreerruimte houdt. Eigenlijk heeft hij die na het verzenden van de artikel 100-brief niet meer.

Dat ook de VVD in de Tweede kamer nattigheid voelt, bleek vanmorgen uit de reactie van Atze Nicolaï zaterdagmorgen in het radioprogramma TROS Kamerbreed:

Zware woorden. Maar er is dan ook reden voor paniek. Een meerderheid van 79-71 is voor deze missie eigenlijk te klein, omdat het niet om een concrete maatregel gaat, maar probeert een algemene houding van Nederland in het buitenland uit te dragen. Ook gezien de brede tegenstand onder de bevolking, is dat met een dergelijke tegenstand in de Kamer niet reëel. Met Rutte, zitten hierdoor ook de aarzelende mogelijke voorstanders als D66 en GL met een cruciaal probleem.

Scenario 1
De Kamer steunt de kabinetsbrief inderdaad met een meerderheid van 79 tegen 71 en het kabinet zet de missie door. In de visie van velen zullen D66, maar vóóral GroenLinks, zich medeplichtig hebben gemaakt aan de onvermijdelijke ellende die er van komen zal. Gaat alles onverhoopt goed, dan zijn de credits voor het kabinet, maar problemen zullen ook GroenLinks verweten worden. Een rampscenario voor Jolande Sap, niet in het minst door de zich ontwikkelende tegenstand in haar partij tegen de politieke lijn zoals ingezet door Femke Halsema.

Scenario 2
GroenLinks onttrekt zich aan de risico's van scenario 1 door na veel vijven en zessen tegen te stemmen, desnoods met het argument dat de meerderheid die zich in de Kamer aftekent te klein is voor een missie als deze (zoals ik in het begin van dit artikel heb beargumenteerd). In dat geval heeft GL Rutte van het dilemma verlost wat te doen bij een te kleine meerderheid, en krijgt de partij een deel van de verantwoordelijkheid voor het niet doorgaan in de schoenen geschoven, zéker na de uitspraken over de onbegrijpelijkheid van het PvdA-standpunt. Ook geen benijdenswaardige positie, zo kort voor de PS-verkiezingen.

Scenario 3
Bovenstaande scenario's zouden door de premier voorkomen kunnen worden door, nu vaststaat dat een substantieel deel van de kamer er tegen zal stemmen, het voorstel in de loop van volgende week terug te trekken. Het gezichtsverlies dat daarvan het resultaat zou zijn, maakt dit voor Rutte geen aantrekkelijke optie. Totdat de Tweede kamer er over gestemd heeft, zal Rutte zijn kaarten tegen de borst blijven houden.

Dit tot groot ongemak van GroenLinks. Want ook in het geval dat de premier na een te kleine overwinning in de Kamer zou besluiten de missie bij nader inzien toch niet door te laten gaan, zal GL de wind van voren krijgen. Was ze niet immers bereid zich medeplichtig te maken aan een standpunt waarvan de premier uiteindelijk vond dat er onvoldoende steun voor was? De positie van Jolande Sap is weinig benijdenswaardig in dit dossier. Ze kan zich slechts redden door de komende weken voldoende aanknopingspunten te vinden om met een gerust geweten tegen het voorstel van het kabinet te kunnen stemmen. Rekent u er maar op dat de partij de komende weken bijzonder fel op zoek zal gaan naar die aanknopingspunten.

Een interessante en complexe partij.